تالاب عینک در حاشیه شهر رشت که به واسطه شباهتش به عینک بدین نام مشهور شده یکی از مواهب الهی است که فرصت خوبی برای رونق حاشیه شهر و گردشگری است و باید مورد توجه باشد. اما این تالاب از سال 90 شاهد تهاجم نوعی گونه گیاهی به نام سنبل آبی شد که کم کم بر پهنه آبی آن تسلط یافته و مرگ تدریجی را برایش رقم می‌زند.
تالابی که به مانند سایر تالاب های کشور دستخوش زندگی شهری قرار گرفته و ورود فاضلاب های شهری و انسانی روزهای زیبای آن را کدر کرده و رو به سیاهی می‌برد.
این تالاب برگترین تالاب شهری کشور و یک اکوسیستم زنده درون‌شهری است که در کریدور پروازی پرندگان مهاجر قرار داشته و قبلیت زیستگاه شدن برای این پرندگان را داراست.
اما قصه این روزهای تالاب عینک با سنبل آبی روایت می‌شود گیاه مزاحم برزیلی که زیبائیش مرگ تالاب را به همراه دارد و این خطر بقدری محسوس است که سازمان های مردم نهاد تلاش کردند تا با کمک مردم بتوانند اندکی از زخم تالاب کاسته و به پاکسازی بخش‌هایی از آن اقدام کنند و این درحالی است که پاکساری آن به تنهایی توسط مردم کفایت نمی کند و باید دستگاه‌های مربوطه وارد عرصه شوند اما گویا هنوز خطر سنبل ابی برای مسئولان احساس نشده و تالاب گرفتار در بروکراسی اداری و شانه خالی کردن دستگاه ها قرار دارد.
در این راستا 85 جلسه کمیسیون بهداشت با محوریت احیا تالاب عینک در عمارت شورا با حضور مدیران دستگاه های مربوطه، اعضای شورا و شهردار برگزار شد و در این بین نسیم طواف زاده و پیمان بازدیدی، دو موسسه مردم نهاد که در خصوص احیای تالاب دغدغه داشته و فعالیت‌های بسیاری انجام می‌دهند تا بتوانند حداقل با کمک های مردمی در راستای پاکسازی تالاب اقدام کنند به نمایندگی از افکار عمومی در جلسه حاضر بودند.
در این جلسه فاطمه شیرزاد، رئیس کمیسیون بهداشت شورای شهر رشت با بیان اینکه نگرش جدید مدیران محیط زیست باید رفع آلودگی‌ها از منابع طبیعی، رودخانه‌ها و تالاب‌ها باشد اظهار کرد: سلامت جامعه و محیط زیست در توسعه پایدار نقش مهمی دارد.
وی با انتقاد از برخی عدم توجه‌ها به تالاب عینک رشت تصریح کرد: علی رغم همه اقدامات سه ساله شورای شهر و شهرداری و همه سازمان‌ها، متاسفانه راهی پیش نبردیم و عزم و اراده محکمتری می‌خواهیم.
شیرزاد با اشاره به حرکت خودجوش مردمی در پاکسازی تالاب عینک تصریح کرد: این اقدامات بدون حمایت مسئولان راه به جایی نمی‌برد.
وی خواستار توجه همه مسئولان به معضل تالاب عینک شد و گفت: امروز باید اقدامی انجام دهیم تا در آینده مشکلی در تالاب نداشته باشیم.
پیمان بازدیدی، رئیس موسسه محیط زیستی سرزمین ایده آل ما نیز با اشاره به برخی کارهای نمادین در تالاب عینک گفت: یکی از مشکلات این تالاب که خطری جدی برای اکوسیستم تالاب است و اگر راهکاری برای از بین بردن آن یافت نشود تا 2 سال دیگر اثری از تالاب نخواهد بود، سنبل آبی معروف به شیطان سبز یا هیولای تالاب است.
وی با بیان اینکه سمن‌ها به تنهای نمی‌توانند تالاب را احیا کنند افزود: برای نابودی کامل این گیاه 19 سال وقت نیاز است و باید کنترل شود در غیر اینصورت تمام پهنه آبی استان را اشغال می‌کند.
بازدیدی افزود: تالاب عینک هنوز زنده است و با وجود آب سمی نفس می‌کشد و جای امیدواری برای احیا آن وجود دارد.
وی با بیان اینکه راه اصلی ورود فاضلاب به این تالاب بسته شده است گفت: جز فاضلاب چندین خانه محلی که خارج از کانال اصلی است، فاضلابی وارد این تالاب نمی‌شود.
رئیس موسسه محیط زیستی سرزمین ایده آل ما تالاب عینک را بزرگترین تالاب شهری ایران دانست و اذعان کرد: این تالاب در دستور کار کنوانسیون رامسر قرار گرفته واگر مصوب و ثبت جهانی شود همه در برابر آن مسئول هستند و کسی نمی‌تواند شانه خالی کند.
وی با بیان اینکه بهترین روش برداشت مکانیکی سنبل آبی است اذعان کرد: باید این کار تداوم داشته باشد تا تالاب احیا شود در غیر اینصورت بعد از مدتی دوباره رشد می‌کند.
در ادامه فرانک پیشگر که حامی محیط زیست بوده و حساسیت ویژه ایی بر مسائل زیست محیطی دارد خواستار تشکیل کارگروه مدیریت تالاب زیر نظر کمیسیون بهداشت شد تا بتواند مصوبات و فعالیت‌های انجام شده در راستای احیای تالاب را پیگیری کند.
نائب رئیس کمیسیون بهداشت و خدمات شهری شورای شهر رشت با بیان اینکه باید نگاه زیرساختی و اساسی به تالاب عینک داشته باشیم افزود: جمع آوری مکانیکی به تنهایی کفایت نمی‌کند و باید جلوی تکثیر این گیاه گرفته شود.
وی ادامه داد: تا زمانی که فاضلاب وارد تالاب عینک می‌شود رشد این گیاه ادامه دارد زیرا مواد مغذی آن تامین می‌شود.
پیشگر با بیان اینکه این تالاب دارای مشکلات حقوقی بوده و اراضی آن در تملک شهرداری نیست افزود: باید این مشکل رفع و حریم تالاب خریداری شود تا از ورود فاضلاب بدان جلوگیری شود.
بیژن یعقوبی، محقق موسسه تحقیقات برنج که پژوهش گسترده در زمینه سنبل آبی و تالاب عینک دارد نیز میهمان کمیسیون بهداشت بود تا بتواند نتایج و یافته‌های خود رابه سمع نظر همه حاضران که به نوعی متولی احیای تالاب هستند، برساند.
این محقق با ابراز نگرانی از وضعیت تالاب که سنبل آبی اکثریت پهنه آبی آن را احاطه کرده و هنوز در غفلت مسئولان قراردارد گفت: زیبایی این علف هرز موجب ترویج آن شده و حتی در بازارهای شهر نیز به عنوان یک گیاه زینتی به فروش می‌رسد و همین خرید فروش مشکل ساز شده و ضرر به منافع ملی است.
وی با بیان اینکه سنبل آبی یا اهریمن نیلگون بیشترین منابع را از بشر به هدر می دهد و تهدیدی جدی برای تنوع زیستی آبهاست اظهار کرد: این گیاه در گیلان دارای چهار هزار گیاهچه است که هر یک بذر آن قابلیت زنده ماندن بین 15 تا 30 سال را دارد.
یعقوبی افزود: سنبل آبی 50 تا 400 تن زیست توده در هکتار ایجاد کرده و 13 برابر هدردهی آب نسبت به سطح آب‌های آزاد دارد که در بیش از 56 کشور دنیا مشکل ساز شده است.
وی تنها راه از بین بردن این گیاه را معدوم کردن آن دانست و گفت: این گیاه همه چیز را نابود کرده و جلوی رشد همه نوع گیاهی را گرفته و مانع از رسیدن نور به آب می شود.
وی با بیان اینکه در سال 90 تنها 10 هکتار از پهنه آبی استان به این گیاه مبتلا شده بود افزود: این رقم هم اکنون به 600 هکتار رسیده که بسیار وحشتناک است و اگر دیر اقدام کنیم دیگر تالابی نخواهیم داشت.
حسینی، نماینده آب و فاضلاب استان نیز در این جلسه که خطاب اول موسسه های مردم نهاد جهت ورود فاضلاب به تالاب بود در رد این ابهام گفت: خوشبختانه پروژه‌های خوبی در بخش غربی شهر انجام شده و از زمان راه اندازی ایستگاه پمپاژ دونقطه ورودی فاضلاب به تالاب بسته شده و فاضلاب به سمت ایستگاه تصفیه هدایت می‌شود.
باقرزاده، مدیر دفتر محیط زیست شرکت آب منطقه ایی گیلان که پهنه آبی تالاب را در اختیار دارد افزود: در کارگروهی که در استان برای احیای تالاب تشکیل شده مقرر شده تا بودجه‌های تخصیص یابد تا به مقابله بیولوژیک و مکانیکی بپردازیم که هنوز منتظر اعلام بودجه و اختصاص آن هستیم تا کار آغاز شود.
وی اذعان کرد: در خصوص استخر عینک نیز تفاهم نامه ایی با شهرداری جهت آزادسازی محدوده بسته شده که به زودی ابلاغ می‌شود.
افشین پورعلی، مدیرعامل سازمان پسماند استانداری نیز در این نشست که قراربود همراه با ارائه راهکار جهت احیای تالاب باشد گفت: ما نیازمند نگاه قوی‌تر و سازماندهی تر شده نسبت به تالاب هستیم.
وی با بیان اینکه نگاه ضعیفمان به مشکل تالاب منجر به منتج نشدن آن می‌شود اظهار کرد: باید شیوه مبارزه با این مهاجم عوض شده و جدیت بیشتری داشته باشیم.
پورعلی خواستار مطرح شده مشکل تالاب در حوزه پسماند استان شد تا ساز و کاری برای آن تعریف شده و خط مش دستگاه ها مشخص تا هریک به وظیفه خود عمل کنند.
شهردار نیز در پایان این جلسه مشکل را در نظام تقسیم کار دانست و اظهارکرد: نباید نظارتی و حاکمیتی با این مسئله برخورد کرد بلکه باید تفویض وظیفه همراه با تفویض اختیار صورت گیرد تا اقدامات عملی شود.
وی خواستار نگریشته شدن مشکل سنبل آبی به عنوان پدافند غیرعامل شد و گفت: باید نقش دستگاه ها را در مقابله با سنبل آبی در تالاب عینک بر اساس مفاد شهری مشخص کنیم.
تهاجم مخرب گونه گیاه غیر بومی سنبل آبی سبب ایجاد
فاجعه زیست‌محیطی در نیمه غربی تالاب عینک شده و بخشی اعظم تالاب از
دخانیات گیلان تا انتهای پارک دانشجو) را در آستانه
نابودی کامل قرار داده است. انتظار می رفت تا در این جلسه که با محوریت
مقابله با گونه گیاهی تشکیل شده مصوبه ایی جهت چگونگی مقابله با این هیولای
سبز که پهنه آبی تالاب عینک را پوشانده و افول این تالاب را منجر می شود
گرفته شود اما گویا هیچ اجماعی بر چگونگی مقابله با این گونه گیاهی که به
اهریمن نیلگون نیز معروف است وجود ندارد و هنوز خطر این معضل برای مسئولان
روشن نشده است. امیدواریم در جلسات بعدی فارغ از کاغذبازی‌های اداری و کار
را بردوش دیگری گذاردن، راهکاری جهت احیای تالاب عینک اتخاذ شود تا شاهد
روزهای اوج این تالاب باشیم.