به گزارش مهر، حاشیه نشینی از معضلات زندگی شهری در مرکز استان طی سال های اخیر بعد از بروز و ظهور مشکلات مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی خود مسئولان استانی را وادار به ابراز عقیده کرده است.
تا همین دیروز مجوزهای بی رویه ساخت و ساز در اطراف شهر صادر می شد و حتی خانه های بدون مجوز از دل خاک بیرون می زد و گوش کسی بدهکار نگرانی های کارشناسان شهری نبود.
در واقع اردبیل به دلیل تراکم قابل توجه جمعیت روستایی و رواج بیش از حد مهاجرت از روستا به شهر تجربه متفاوتی از زندگی بینا بینی روستایی- شهری را سپری می کند و مشخص نیست خیل عظیم جمعیتی که پشت چهاردیواری های سبز شده در اطراف شهرها سکونت دارند قرار است به چه شکلی از امکانات زندگی شهری بهره بگیرند.
تمامی این چشم پوشی ها موجب شده است امروز اردبیل با معضلی به نام حاشیه نشینی دست و پنجه نرم کند. هر چند برخی مسئولان به بهانه اینکه سایر شهرها و استان ها نیز درگیر این معضل هستند، به چشم پوشی خود از عواقب رشد بی رویه ادامه می دهند اما نگرانی خود شهروندان و حتی اعتراضات حاشیه نشین ها گویای این موضوع است که یک پای کار می لنگد و نمی توان نسبت به این پدیده مخرب بی تفاوت بود.
دو دستگی فرهنگی در اردبیل
این جمله که آدم اصالتا شهری کم پیدا می شود را می توان از بسیاری از شهروندان اردبیلی شنید.
یاسر محمد زاده معتقد است حاشیه نشینی موجب شده است دو دسته گی فرهنگی در اردبیل ایجاد شود.
این شهروند اظهارات خود را این طور توضیح می دهد که گروهی در اردبیل به بافت و شرایط زندگی شهری و الزامات و شاخصه های آن آگاه بوده و نسبت به آن متعهد اند و در این میان گروه جدیدی با زندگی شهری آشنایی کامل ندارند.
در واقع این شهروند معتقد است اگر مهاجرت از روستا به شهرها تجربه شده است بدون آماده سازی دو فرهنگ و با اختلاط ناموزن آن موجب شده است فرهنگ شهری از یک دستی خارج شود.
تهدید شهرهای بزرگ با وسوسه امکانات
نادر محمد زاده دیگر شهروند اردبیلی معتقد است اینکه دو دسته گی فرهنگی ایجاد شده بیشترین تاثیر خود را در شهرهای بزرگ نشان می دهد.
وی می گوید مثلا اگر فردی از روستا یا شهر کوچک قصد مهاجرت داشته باشد بی شک به شهرهای بزرگ می رود.
بررسی ها نشان می دهد معضلات شهرنشینی در دو شهر پرجمعیت استان اردبیل شامل اردبیل و پارس آباد به مراتب بیشتر است. این دو شهر بیشترین تعداد سکونتگاه های غیر رسمی را دارند و وسوسه استفاده از امکانات شهرهای بزرگ و دست یابی به فرصت های شغلی و معیشتی مطلوب تر موجب شده است گرایش به حاشیه نشینی در این دو شهر بیشتر باشد.
حاشیه نشین محروم از امکانات اولیه
بی عدالتی در توزیع یکدست امکانات رفاهی و معیشتی، بی توجهی به نیازهای روستاییان و ساکنان مناطق محروم و بیکاری سه دلیل عمده و به نظر منطقی حاشیه نشین ها و مهاجران به شهرها است.
یکی از ساکنان محله ایران آباد اردبیل به خبرنگار مهر گفت: وقتی در روستا خشکسالی و بیکاری بیداد می کند مجبور شدم زن و بچه ام را بردارم به شهر بیایم شاید گرهی باز شود.
صابر بخشنده می گوید برای اینکه کار مناسبی پیدا کنم به شهر آمدم اما وقتی از وضعیت زندگی در شهر نیز سوال می کنم راضی به نظر نمی رسد.
بخشنده از کمبودهایی می گوید که به نظر حقوق اولیه هر فرد است و از اینکه شهر نیز نسبت به وی و خانواده اش بی مهری کرده به شدت دلگیر است.
اغلب ساخت و ساز های حاشیه شهر اردبیل یا به صورت غیر قانونی و یا مجوزهای فاقد نگاه کارشناسی انجام شده است.
بطوریکه زیر ساخت های رفاهی شامل درمانگاه، مدرسه، فضای سبز، فروشگاه و معابر، حمل و نقل و خیابان های مناسب به همراه سایر نیازمندی های شهرنشینی به ندرت و با سپری شدن پروسه زمانی طولانی احداث شده و یا حتی هنوز احداث نشده است.
در واقع در زندگی بینا بینی روستا نشین و مهاجر به شهر از اینجا رانده و از آنجا مانده به شدت به چشم می خورد و در این میان به نظر می رسد برنامه های مدیریت شهری نیز سرعت مطلوبی ندارد.
دغدغه ساماندهی پشت تریبون
بهمن ماه سال گذشته بود که معاون امور عمرانی استانداری اردبیل به توقف رشد حاشیه نشینی در شهرهای مختلف استان به ویژه مرکز استان تاکید کرد.
علی آذرنژاد در آیین تقدیم لایحه بودجه شهرداری اردبیل خطاب به مدیران و برنامه ریزان شهری گفت وقتی به ساماندهی سکونتگاه های غیر رسمی تاکید می شود باید از توسعه بی رویه چنین سکونتگاه هایی ممانعت شود.
وی افزود: باید با ساماندهی مناسب کاربری اراضی مختلف مشخص شود تا اجازه ساخت و ساز های بی رویه سلب شود.
این تاکیدات در حالی است که ستاد توانمند سازی سکونتگاه های غیر رسمی در اردبیل نیز طی سال های گذشته حضوری فرمالیته داشته و عملا در مهار این معضل اقدامی درخور به اجرا در نیاورده است.
هر چند عمر برخی سکونتگاه های غیر رسمی در اردبیل متجاور از ۲۰ سال است به نظر می رسد خروج ساکنان این سکونتگاه ها غیر ممکن بوده و با برنامه های لاک پشتی، مدیریت شهری خود در مقابل حاشیه نشینی سر خم کرده است.
علاوه بر این مشخص نیست حتی مطالعه سکونتگاه های غیر رسمی که از قضا در دو شهر اردبیل و پارس آباد به اتمام رسیده در مهار پدیده حاشیه نشینی چه تاثیراتی در بر داشته است. مطالعاتی که با صرف هزینه های قابل توجه از طریق مشاور انجام شده و برای سایر شهرهای استان نیز یا به اتمام رسیده و یا در دست اجرا است.
نبود تدبیر جدی فرهنگی
هر چند شهردار اردبیل به عنوان پیشنهادی معقول تعیین تکلیف اراضی بایر اطراف شهر اردبیل را پیشنهاد کرده است و هر چند این طرح از سوی برخی اعضای شورای شهر به عنوان گزینه منطقی و درآمد زایی شهرداری مورد استقبال بوده است، معضل پنهان مشکلات فرهنگی است که به نظر نمی رسد متولی مشخصی داشته و نسبت به آن تدبیری طرح شده باشد.
در واقع تکلیف دو دسته گی فرهنگی شهر، گلایه های شهروندان از تزلزل امنیت و آسایش شهری و دلگیری حاشیه نشین ها از کمبود امکانات فرهنگی اجتماعی نه تنها برنامه ندارد بلکه به شکلی زیر پوستی بدنه فرهنگ شهر را خط می کشد.
نگاه شتاب زده به معضلی که ۲۰ سال است در کمربند اردبیل شکل گرفته موجب شده است برنامه های مقطعی از جمله اجرای طرح های توانمند سازی سکونتگاه های غیر رسمی نیز با نقد و نظر هایی همراه باشد.
برخی کارشناسان شهری تاکید دارند که تاثیرات دو دهه حاشیه نشینی را نمی توان با صرف مطالعه موقت و تعیین تکلیف اراضی بایر تمام شده تصور کرد.
کمربند اردبیل برای اینکه به نقطه استاندارد توسعه دست یابد نیازمند بازبینی اشتباهات گذشته و ارزیابی برنامه های فعلی است. موضوعی که اغلب در میزگرد های کاری با هیاهوی اتمام عجله ای طرح و برنامه ها فراموش می شود.