در عصر فناوری امروز، زندگی ما تحت تأثیر گسترده‌ای از تکنولوژی قرار گرفته است که به تغییر عادات روزمره‌مان منجر شده است. از خوابیدن و بیدارشدن تا دوش گرفتن و خوردن غذا، همه به واسطه تکنولوژی تغییرات بزرگی را تجربه می‌کنند.
یکی از این تغییرات که تأثیر زیادی بر سلامتی ما دارد، عادات غذاخوردن است که به طور مستقیم بر معده و دستگاه گوارش تأثیر می‌گذارد. سوزش معده از جمله بیماری‌های گوارشی رایج است که اغلب باعث ایجاد درد در ناحیه پشت و کمر می‌شود. اغلب افراد این عارضه را به‌صورت سوزش تجربه می‌کنند که به دلیل برگشت اسید معده به سمت بالا رخ می‌دهد.
به گزارش مثبت سبز، تغذیه مناسب و رعایت سبک زندگی سالم از اهمیت بسزایی برخوردار است که می‌تواند در پیشگیری و درمان سوزش معده مؤثر باشد. انتخاب غذاهای سالم، جلوگیری از مصرف مواد غذایی فراوری شده و فست‌فود، دوری از استرس، رعایت ساعت مناسب برای غذاخوردن از میان راه‌هایی است که می‌تواند به بهبود عملکرد معده کمک کند.
بیماری سوزش معده
سوزش معده نشان دهنده درد و حس سوزش در بخش بالایی شکم است و ممکن است به دلیل عوامل مختلفی از جمله بازگشت اسید معده، زخم در دیواره معده و یا مشکلات صفراوی ایجاد شود. برای شناسایی دقیق علت، لازم است به مشکل مورد نظر رسیدگی شود. در غیر این صورت، ممکن است یک زخم در معده نادیده گرفته شده و به آسیب‌های جدی‌تری منجر شود.
برای بررسی و درمان سوزش معده، معمولاً از روش‌هایی مانند آندوسکوپی استفاده می‌شود تا دیواره داخلی معده بررسی شود. اگر علائم در شما بیشتر باشد، تغییرات در سبک زندگی پیشنهاد می‌شود. همچنین در صورت وجود بیماری صفراوی، اقدامات لازم برای درمان آن انجام می‌شود.
علائم و نشانه های سوزش معده
سوزش معده اغلب به صورت احساس سوزش شدیدی در مرکز قفسه سینه و پشت استخوان سینه و بالای معده حس می‌شود. این احساس سوزش ممکن است چند دقیقه و گاهی حتی چند ساعت طول بکشد.
در برخی موارد، نشانه‌های حمله قلبی با سوزش معده اشتباه گرفته می‌شوند. این سوزش معمولاً بعد از خوردن غذا احساس می‌شود و در برخی موارد شدت آن شبانه افزایش می‌یابد. از همین جهت مناسب است که با نشانه‌های اصلی این عارضه آشنا شوید. علائم رایج این مشکل عبارت‌اند از:
- درد سوزشی در ناحیه سینه و بالای معده که معمولاً بعد از خوردن غذا و همچنین در زمان شب احساس می‌شود.
- درد در پشت سینه که با دراز کشیدن یا خم شدن شدت می‌یابد
- کاهش وزن ناشی از کاهش اشتها یا مشکلات در بلع
- دردی که به شانه‌ها و فک گسترش می‌یابد
- تعریق همراه با درد در قفسه سینه
- گرفتگی صدا یا آسم و زخم حنجره
- تغییر در رنگ و نوع مدفوع
- سوزش سر دل و تنگی نفس
- حالت تهوع همراه با سوزش
- درد و سوزش در قفسه سینه
- استرس همراه با سوزش
- طعم تلخ یا اسیدی در گلو
- سوزش معده و درد پشت
- التهاب مری و حنجره
- سرفه بدون علت
- درد در هنگام بلعیدن
- درد در بازوها و فک
- مشکل در تنفس
- بوی بد دهان
- نفخ شکم
- سرگیجه
- استفراغ
در صورت تجربه هر یک از این علائم، بهتر است برای درمان سوزش معده خود به دکتر گوارش و کبد بزرگسالان مراجعه کنید.
چه عواملی باعث سوزش معده می شوند؟
عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند باعث سوزش معده شوند. وقتی که شما غذا می‌خورید، غذا از طریق مری به معده منتقل می‌شود و در آنجا فرایندهای هضمی رخ می‌دهد تا مواد مغذی جذب شده و اضافات دفع شوند. در مرحله ورود غذا به معده، یک دریچه وجود دارد که باز می‌شود تا غذا به معده وارد شود و سپس به طور کامل بسته می‌شود.
اسید معده مسئولیت اصلی هضم غذا را بر عهده دارد و وقتی غذا در معده است، اسید شروع به کار می‌کند. در شرایط طبیعی، دریچه باید در حالت بسته باشد درحالی‌که اسید معده ترشح می‌شود؛ اما مشکلات مختلف ممکن است باعث باز ماندن دریچه شود و این می‌تواند منجر به رفلاکس معده شود. در ادامه، عواملی که می‌توانند بازماندن دریچه را ایجاد کنند برای شما ذکر شده‌اند:
- فقدان فعالیت بدنی بعد از وعده‌های غذایی
- مصرف داروهای ضدالتهاب و آسپرین
- مصرف غذاهای چرب و سرخ‌کرده
- سیگارکشیدن
- اضافه وزن
- بارداری
درمان سوزش معده
تعیین بهترین روش درمان سوزش معده وابسته به علت اصلی این مشکل است. در ادامه، روش‌های مختلف درمانی برای عوامل مختلفی که این مشکل را ایجاد می‌کنند، بررسی خواهیم کرد:
بیماری رفلاکس معده به مری
بیمارانی که به دلیل بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) دچار سوزش معده هستند، معمولاً با داروهای ضد اسید درمان می‌شوند. این داروها شامل مهارکننده‌های پمپ پروتون و مسدودکننده‌های H2 هستند که تولید اسید معده را کاهش می‌دهند. درصورتی‌که درمان دارویی کارساز نباشد، جراحی به عنوان یک روش درمانی دیگر مطرح است.
گاستریت و زخم معده
درمان گاستریت و زخم معده شامل استفاده از داروهای آنتی‌بیوتیک برای کشتن باکتری هلیکوباکترپیلوری و داروهای کاهنده اسید معده مانند مهارکننده‌های پمپ پروتون و مسدودکننده‌های H2 است. همچنین، استفاده از عوامل سیتوپروتکتیو مانند میزوپروستول می‌تواند به بهبود و محافظت از پوشش داخلی معده کمک کند.
سوءهاضمه
درمان سوءهاضمه شامل تغییر در رژیم غذایی، کاهش مصرف الکل و کافئین، کنترل استرس و مصرف داروهای ضد اسید معده است. این داروها مهارکننده‌های پمپ پروتون، مسدودکننده‌های H2 و داروهای ضداسهال یا ضد اسپاسم هستند.
سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
درمان IBS شامل تغییرات در رژیم غذایی، مصرف مکمل‌های فیبر و داروهای ضداسهال یا ضد اسپاسم است. داروهایی شامل مسدودکننده‌های کانال کلسیمی، داروهای ضدافسردگی و داروهای ضددرد هستند.
ناشی از مصرف دارو
در این حالت، تغییر در داروهای مصرفی و استفاده از داروهای جایگزین باعث کاهش سوزش معده می‌شود. به‌عنوان‌مثال از جایگزینی داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی با داروهای مسکن مانند استامینوفن می‌توان استفاده کرد. به هر حال درمان سوزش معده باید توسط یک پزشک متخصص تنظیم شود و با توجه به علت اصلی و شدت مشکل، روش‌های درمانی متفاوتی اعمال می‌شود.
درمان سوزش معده با جراحی
- فوندوپلیکاسیون: این نوع جراحی می‌تواند به روش باز یا لاپاراسکوپی (با استفاده از دستگاه‌های کم تهاجمی) انجام شود. هدف اصلی این جراحی، پیچاندن قسمت بالایی معده به دور قسمت پایینی مری است تا از بازگشت اسید معده به مری جلوگیری شود.
- عمل استرتا: در این نوع جراحی، هدف اصلی تقویت عضلات معده و مسدود کردن عصب‌هایی است که به اسید بازگشتی از مری واکنش نشان می‌دهند. این عمل باعث بهبودی برخی از افراد مبتلا به سوزش معده شده است.
داروهای مفید برای درمان سوزش معده
بهترین داروها برای درمان سوزش معده و سر دل شامل آنتی‌اسیدها، آنتاگونیست‌های گیرنده H2 برای کاهش تولید اسید معده و داروهای مهارکننده پمپ پروتون مانند امپرازول، لانسوپرازول و پنتوپرازول هستند.
از انواع شربت‌های معده، مانند شربت آلومینیوم ام جی اس برای درمان رفلاکس، سوء هضم، زخم معده و همچنین شربت منیزیوم هیدروکساید (Magnesium hydroxide) برای درمان زخم معده و رفلاکس نیز می‌توان استفاده کرد. توصیه می‌شود این داروها را تحت‌نظر و با تجویز متخصص گوارش یا متخصص داخلی مصرف کنید.
اصلاح سبک زندگی به منظور درمان سوزش معده
سوزش معده اگر به طور مؤثر کنترل و درمان نشود، می‌تواند منجر به مشکلاتی در چرخه خواب و همچنین بروز خستگی در طول روز شود. می‌توانید عوارض رفلاکس معده خود را با رعایت موارد زیر، کنترل کنید و آنها را کاهش دهید:
مصرف شام در زمان سرشب: برای اینکه دچار سوزش معده نشوید، حدوداً سه ساعت قبل از خواب شام را میل کنید. همچنین، پس از خوردن غذا، چند قدم پیاده‌روی کوتاه برای کمک به هضم غذا مفید است.
- مصرف مواد غذایی کم‌چرب: از غذاهای پرچرب و سنگین که هضم آنها زمان‌بر است، خودداری کنید و به جای آنها از غذاهایی با کمترین مقدار چربی استفاده کنید.
- دوری از استرس: سطح استرس روزانه می‌تواند بر اسیدی شدن معده و رفلاکس اسید معده به مری تأثیر بگذارد؛ بنابراین با کنترل استرس و اضطراب از برگشت اسید معده به مری جلوگیری کنید.
- خوابیدن به سمت پهلوی چپ: خوابیدن به سمت پهلوی چپ می‌تواند علائم سوزش معده را کاهش دهد.
- دوری از نوشیدنی‌های مضر: از مصرف نوشیدنی‌هایی مانند نوشابه، قهوه و چای یا کافئین و نوشابه‌های گازدار پرهیز کنید.
- ورزش‌کردن: بین ورزش‌کردن و غذاخوردن حداقل ۲ ساعت فاصله دهید و از ورزش‌هایی مانند دراز نشست خودداری کنید که ممکن است علائم سوزش معده را تشدید کند.
- عدم مصرف زیره و دارچین: از زیره و دارچین در غذاها و نوشیدنی‌های خود استفاده نکنید، زیرا ممکن است علائم سوزش معده را تشدید کنند.
- آبلیمو و آبغوره: از مصرف آبلیمو و آبغوره که می‌توانند PH معده را اسیدی‌تر کنند، خودداری کنید و به‌جای آنها از جایگزین‌های مناسب‌تر استفاده نمایید.
پیشگیری از ابتلا به سوزش معده
استفاده از برخی نکات در سبک زندگی و رفتار می‌تواند به پیشگیری یا کاهش یا درمان سوزش معده کمک کند. این روش‌ها شامل موارد زیر است:
- اجتناب از محرک‌های غذایی مانند الکل، کافئین، غذاهای تند، غذاهای اسیدی یا غذاهای منجر به تولید گاز و نفخ
- مصرف وعده‌های غذایی با حجم کوچک‌تر با تعداد دفعات بیشتر
- پرهیز از بلندکردن اشیای سنگین و استفاده از زور و فشار
- پیروی از یک رژیم غذایی سالم با مصرف محدود چربی
- اجتناب از خوردن دو تا سه ساعت قبل از خواب
- بالابردن سر تخت قبل از درازکشیدن
- اجتناب از پوشیدن لباس‌های تنگ
- ورزش منظم و متعادل
- ترک سیگار
با این حال، باید توجه داشت که این تغییرات در سبک زندگی ممکن است برای همه مؤثر نباشند.
تشخیص بیماری سوزش معده
تشخیص این بیماری توسط دکتر گوارش با توجه به علائم بیمار، معاینه بالینی و انجام یک سری آزمایش‌ها به شرح زیر قابل تشخیص خواهد بود:
-
- عکس برداری رادیولوژی: در این روش، با استفاده از گاستروگرافین و تابانیدن پرتو ایکس به مری و معده شخص بیمار، وضعیت التهابات مری و عملکرد عضلات مری و معده بررسی می‌شود.
- آندوسکوپی: این آزمایش شامل ارسال یک دوربین متصل به اسکوپ به داخلی مری و معده فرد بیمار می‌شود تا علت التهابات بررسی شود و امکان نمونه‌برداری برای آزمایش‌های تشخیص سرطان فراهم شود.
- مانومتری و آزمایش PH: در صورت نیاز، اندازه‌گیری فشار و PH اسید معده برای تشخیص مشکلات استفاده می‌شود.
- تست تنفسی: در این تست، اندازه‌گیری شدت و مقدار اسید برگشتی از معده به مری انجام می‌شود.
- این عارضه در بارداری نیز ممکن است اتفاق بیفتد. در این حالت، ترشح هورمون پروژسترون باعث شل شدن و تضعیف عملکرد دریچه کاردیا می‌شود و رفلاکس محتویات معده به مری را ایجاد می‌کند.
زمان مراجعه به پزشک
اگر این عارضه به صورت مکرر و پرتکرار رخ می‌دهد و در کیفیت زندگی روزانه‌تان تأثیر می‌گذارد، ممکن است نشانه یک مشکل جدی‌تر باشد. به طور عمومی، سوزش معده ممکن است همراه با بیماری‌های دیگر گوارشی مانند زخم‌های معده (که زخم‌هایی در پوشش داخلی معده و مری هستند) رخ دهد. در این صورت نسبت به درمان سوزش معده خود اقدام کنید. اگر تجربه‌هایی مانند موارد زیر را داشتید، بهتر است بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
- تغییر رنگ، شکل یا مشکلاتی مانند تیره شدن مدفوع یا حضور خون در مدفوع
- دردی در قسمت پشتی به سمت شانه‌ها و یا بازوها
- عرق ناگهانی در ناحیه قفسه سینه همراه با درد
- درد هنگام بلع
- تنگی نفس
- سرگیجه
سخن پایانی
سوزش معده معمولاً همان احساس سوزشی است که در قلب و اغلب در قفسه سینه احساس می‌شود، اما این‌طور نیست. در واقع، منطقه سوزش در مری و لوله بلع قرار دارد که در نزدیکی قلب است. علاوه بر تمامی این موارد، سعی کنید که رژیم غذایی مناسبی داشته باشید و محرک‌های معده‌تان را از رژیم غذایی حذف کنید تا نیازی به درمان سوزش معده نداشته باشید و از همان ابتدا شرایط سیستم گوارشی خود را در طبیعی‌ترین حالت ممکن نگه دارید. برای درمان اختلالات این‌چنینی، بهترین درمانگر خود شما هستید.
