یادداشت از حمید حشمدار
مقدمه:
وجه تسمیه(appellation , etymology)، دلیل نامگذاری، علم اشتقاق، ریشه شناسی یا سبب تعیین نام، موضوعی است در علم زبان شناسی که از عمق تاریخ و فرهنگِ سوژه ی مورد بررسی خبر می دهد.
به طور مثال:
1- شهر کنگاور کنگ به معنای قلعه و کلمه ور به معنای جلو که می شود قلعه جلویی
2- نام قدیم کرمانشاه کرماچان بوده به معنی سرزمین مردم کشاورز اما به دلیل تلفظ چ در عربی آن را کرماشا خواندن ولی متاسفانه الان آن را کرمانشاهان که نامی اشتباه است تلفظ می کنند.
3- مورخان ارمنی و شرق‌شناسان چنین نتیجه‌گیری کرده‌اند که تبریز پیش از اسلام، در قرنهای سوم و چهارم میلادی، شهری بوده است بسیار معروف از شهرهای کهنسال ماد به نام تبرمَئس و گروهی این شهر را همان تاوریز می‌دانند که بطلمیوس یونانی در یکی از کتابهای خود به آن اشاره کرده است. گروهی دیگر، تبریز را همان تَورِژ و نامی ارمنی می‌دانند. برخی دیگر از مؤلفین وجه تسمیه تبریز را ناشی از آتشفشانهای کوه سهند و نیز آبهای گرم اطراف این شهر می‌دانند.
با توجه به این مقدمه به کندوکاو پیرامون وجه تسمیه اسم روستایی پر طمطراق، به نام " دُروان " می پردازیم. ابتدا باید در خصوص "زروان" نکاتی را بیان نموده و ادله ی ارتباط این دو واژه را اقامه نمایم.
زروان: [ زَ / زُ ] (اِخ ) چند بار زروان در ردیف دیگر ایزدان نام برده شده و از آن فرشته زمانه بی کرانه اراده شده، اغلب زروان با صفات «اکرانه » (بی کرانه ) آمده، در زادسپرم فصل ۱ بند ۲۴ زروان صراحتاً آفریده اهورمزدا محسوب شده در جمله هایی از اوستا که از زروان یاد شده، او را فقط در ردیف ایزدان دیگر آورده و درخور نیایش خوانده اند. از مندرجات اوستا چنین مستفاد می شود که زروان ایزد زمانه بیکرانه و جاودانی است. در عبارتی از گاتها (یسنا ۳۰ بند ۳) روان نیکوکار و روح شر بمنزله ی «دو گوهر همزاد» معرفی شده اند. بنابراین بنظر می رسد که زرتشت به اصل و منشایی اقدم که پدر دو روان مزبور باشد، عقیده داشته است، ولی معلوم نیست که زرتشت او را به چه نامی می خوانده است. در آیین مهرپرستی، عقیده مربوط به زروان را پذیرفتند. مانی با اقتباس افکار زرتشتی عصر خود، نام زروان را به خدای بزرگ اطلاق کرده است و برخی از محققان مذهب معمول مزدیسنی عهد ساسانی را همان زروانیت دانسته اند. زرین کوب در کتاب دو قرن سکوت می گوید: زروان، خدای دیرین، که پدر هرمزد و اهریمن به شمار می‌آمد تنها زمان بی‌کران نبود مظهر تقدیر و سرنوشت نیز محسوب می‌شد. ( درخصوص زروان مطالب بسیاری مطرح است که در این مقال نمی گنجد)
دلایل ارتباط دو واژه ی دروان و زروان:
1- تبدیل " ز " به " د " در تغییرات زبانی(کلمات) ممکن است.
2- عمق تاریخی و سنگ نگاره های موجود در اطراف روستای دروان و وجود آثار متعدد از زیستِ دیرپای در این منطقه(آثار کشف شده، درختان کهن سال، وجود آب به عنوان عنصر حیات آفرین و منشاء به وجود آمدن تمدن ها و...) دلیلی بر این مدعاست.
3- عمق فرهنگی منطقه ی کرج و ساوجبلاغ در دوره های تاریخی، از مادها تا کنون(دروان در مرز کرج و ساوجبلاغ قرار دارد)
4- یکی از ریشه های واژه دُروان، دو رَوان است، به این دلیل که، دو رودخانه به نام های رودخانه بزرگ و رودخانه کوچک در آن جاری است. از سویی دیگر، پژوهشگران نیز معتقدند زرتشت به اصل و منشاء اقدم زروان که پدر دو روان باشد، عقیده داشته است. یعنی منشاء هر دو واژه به تعبیری یکی است.
5- وجود مناطق مرتبط با آئین زرتشتی و باورهای پیش از آن در جفرافیای فرهنگی – تاریخی استان البرز، مانند: کلاک، تپه ازبکی، برغان و...
6- مجاورت روستای دروان با روستای آتشگاه، نام روستای آتشگاه، خود گواه بر عمق تاثیر فرهنگ زرتشتی در زندگی و زیست مردم ایران باستان است.
7- وجود روستایی دیگر به نام زروان در لارستان، این گمان را تقویت می نماید، زیرا مشابه نامگذاری مورد بررسی ما وجود دارد.
8- تاثیر انتخاب نام خانوادگی( حشمدار، ساسانی، نریمانی، جمشیدی، گودرزی، سرحدی) اهالی روستا از شاهنامه حکیم بزرگ ایران، فردوسی عزیز و تقارن این معنا و تاثیر باورهای زروانی در شاهنامه این گمان را تقویت می کند که، عمق تاثیر اندیشه های مذهبی ایران باستان(مانند: زروانیسم) بر یگانه اثر حکیم و مردمان این سرزمین مسئله ای قابل تامل است.
یکی نامور بود زروان به نام
که او را بدی بر در شاه کام
کهن بود و هم حاجب شاه بود
فروزنده رسم درگاه بود
فردوسی
مقدمه:
وجه تسمیه(appellation , etymology)، دلیل نامگذاری، علم اشتقاق، ریشه شناسی یا سبب تعیین نام، موضوعی است در علم زبان شناسی که از عمق تاریخ و فرهنگِ سوژه ی مورد بررسی خبر می دهد.
به طور مثال:
1- شهر کنگاور کنگ به معنای قلعه و کلمه ور به معنای جلو که می شود قلعه جلویی
2- نام قدیم کرمانشاه کرماچان بوده به معنی سرزمین مردم کشاورز اما به دلیل تلفظ چ در عربی آن را کرماشا خواندن ولی متاسفانه الان آن را کرمانشاهان که نامی اشتباه است تلفظ می کنند.
3- مورخان ارمنی و شرق‌شناسان چنین نتیجه‌گیری کرده‌اند که تبریز پیش از اسلام، در قرنهای سوم و چهارم میلادی، شهری بوده است بسیار معروف از شهرهای کهنسال ماد به نام تبرمَئس و گروهی این شهر را همان تاوریز می‌دانند که بطلمیوس یونانی در یکی از کتابهای خود به آن اشاره کرده است. گروهی دیگر، تبریز را همان تَورِژ و نامی ارمنی می‌دانند. برخی دیگر از مؤلفین وجه تسمیه تبریز را ناشی از آتشفشانهای کوه سهند و نیز آبهای گرم اطراف این شهر می‌دانند.
با توجه به این مقدمه به کندوکاو پیرامون وجه تسمیه اسم روستایی پر طمطراق، به نام " دُروان " می پردازیم. ابتدا باید در خصوص "زروان" نکاتی را بیان نموده و ادله ی ارتباط این دو واژه را اقامه نمایم.
زروان: [ زَ / زُ ] (اِخ ) چند بار زروان در ردیف دیگر ایزدان نام برده شده و از آن فرشته زمانه بی کرانه اراده شده، اغلب زروان با صفات «اکرانه » (بی کرانه ) آمده، در زادسپرم فصل ۱ بند ۲۴ زروان صراحتاً آفریده اهورمزدا محسوب شده در جمله هایی از اوستا که از زروان یاد شده، او را فقط در ردیف ایزدان دیگر آورده و درخور نیایش خوانده اند. از مندرجات اوستا چنین مستفاد می شود که زروان ایزد زمانه بیکرانه و جاودانی است. در عبارتی از گاتها (یسنا ۳۰ بند ۳) روان نیکوکار و روح شر بمنزله ی «دو گوهر همزاد» معرفی شده اند. بنابراین بنظر می رسد که زرتشت به اصل و منشایی اقدم که پدر دو روان مزبور باشد، عقیده داشته است، ولی معلوم نیست که زرتشت او را به چه نامی می خوانده است. در آیین مهرپرستی، عقیده مربوط به زروان را پذیرفتند. مانی با اقتباس افکار زرتشتی عصر خود، نام زروان را به خدای بزرگ اطلاق کرده است و برخی از محققان مذهب معمول مزدیسنی عهد ساسانی را همان زروانیت دانسته اند. زرین کوب در کتاب دو قرن سکوت می گوید: زروان، خدای دیرین، که پدر هرمزد و اهریمن به شمار می‌آمد تنها زمان بی‌کران نبود مظهر تقدیر و سرنوشت نیز محسوب می‌شد. ( درخصوص زروان مطالب بسیاری مطرح است که در این مقال نمی گنجد)
دلایل ارتباط دو واژه ی دروان و زروان:
1- تبدیل " ز " به " د " در تغییرات زبانی(کلمات) ممکن است.
2- عمق تاریخی و سنگ نگاره های موجود در اطراف روستای دروان و وجود آثار متعدد از زیستِ دیرپای در این منطقه(آثار کشف شده، درختان کهن سال، وجود آب به عنوان عنصر حیات آفرین و منشاء به وجود آمدن تمدن ها و...) دلیلی بر این مدعاست.
3- عمق فرهنگی منطقه ی کرج و ساوجبلاغ در دوره های تاریخی، از مادها تا کنون(دروان در مرز کرج و ساوجبلاغ قرار دارد)
4- یکی از ریشه های واژه دُروان، دو رَوان است، به این دلیل که، دو رودخانه به نام های رودخانه بزرگ و رودخانه کوچک در آن جاری است. از سویی دیگر، پژوهشگران نیز معتقدند زرتشت به اصل و منشاء اقدم زروان که پدر دو روان باشد، عقیده داشته است. یعنی منشاء هر دو واژه به تعبیری یکی است.
5- وجود مناطق مرتبط با آئین زرتشتی و باورهای پیش از آن در جفرافیای فرهنگی – تاریخی استان البرز، مانند: کلاک، تپه ازبکی، برغان و...
6- مجاورت روستای دروان با روستای آتشگاه، نام روستای آتشگاه، خود گواه بر عمق تاثیر فرهنگ زرتشتی در زندگی و زیست مردم ایران باستان است.
7- وجود روستایی دیگر به نام زروان در لارستان، این گمان را تقویت می نماید، زیرا مشابه نامگذاری مورد بررسی ما وجود دارد.
8- تاثیر انتخاب نام خانوادگی( حشمدار، ساسانی، نریمانی، جمشیدی، گودرزی، سرحدی) اهالی روستا از شاهنامه حکیم بزرگ ایران، فردوسی عزیز و تقارن این معنا و تاثیر باورهای زروانی در شاهنامه این گمان را تقویت می کند که، عمق تاثیر اندیشه های مذهبی ایران باستان(مانند: زروانیسم) بر یگانه اثر حکیم و مردمان این سرزمین مسئله ای قابل تامل است.
یکی نامور بود زروان به نام
که او را بدی بر در شاه کام
کهن بود و هم حاجب شاه بود
فروزنده رسم درگاه بود
فردوسی
