رودخانه کرج یکی از جلوه های خدادادی است که در روزگاری نه چندان دور با نقش و نگاری زیبا بر تارک البرز می درخشید، این سال ها در پس قهر آسمان و بی مهری قهوه خانه های حاشیه ای و گردشگران، خروش آن کم نفس شده و درونش چندان پاک نیست.
به گزارش ایرنا، تا اواخر دهه 80 گذر از کنار رودخانه کرج برای گردشگران حس و حال عجیبی داشت، آب زلال و خروشان از بالا و پایین سد امیرکبیر نگاه ها را به خود خیره می کرد و روح هر مسافر خسته ای را آرامشی خاص می بخشید.
خروش آب از رودهای فرعی و رودخانه اصلی، غروری خاص به درون ها می تابید و شاید همین جلوه کم نظیر طبیعی بود که لقب زیباترین جاده جهان را به راه کم عرض و کوهستانی کرج - چالوس هدیه داد و نگاه گردشگران را از ایران و جهان به آن معطوف داشت.
اگر فرش زمردین بهار با آمدن گرمای سوزان تابستان بساطش جمع می شد، اما این نفس خنک رودخانه کرج بود که جلوه های بهار را تا پاییز نگه می داشت تا خستگی از روح و روان مسافران بزداید که به قول برخی رهگذران این رودخانه و اطراف آن دروازه بهشت شمال ایران بود.
شاید حسادت یا بی توجهی خودمان بود که امروز آن جلوه ها چندان خودنمایی نمی کند، در فصل بارندگی جریان آب آنچنان کم شده است که امیدی به ادامه آن در تابستان نیست و اگر دیر بجنبیم در اندک زمان برای رودخانه کرج باید مرثیه آب بخوانیم.
جلوه زیبای رودخانه از زمان های دور همسایگانی برایش به وجود آورد لیکن زمانی خطرها متوجه آب شد که همسایه ها برای کسب سود خود، قهوه خانه و مکان های پذیرایی را تا لب رودخانه بسط و گسترش دادند، تانکرهای ذخیره سوخت را در مجاورت آب مستقر کردند و به بهانه صید ماهی خال قرمز راه نفوذ را به گردشگران نشان دادند.
اسف بارتر آنکه با سیل گردشگری در منطقه، بسیاری از مسافران بی توجه به مسایل زیست محیطی، زباله ها اعم از بطری های نوشابه و دوغ را در آب رها می کنند که رفتاری ناخوشایند با طبیعت است.
با نگاهی به اطراف آب، زباله درگوشه و کنار به چشم می خورد که به قول برخی مردم، گردشگران دل شفاف رودخانه کرج را سیاه کرده اند.
این سالها که چشم آسمان از نبود باران و برف کم فروغ است، رودخانه کرج هم نفس کم آورده و انبار بزرگش از آب تهی شده و صدای خروش آن در دشت شهریار و پایین دست البرز به گوش نمی رسد.
رودخانه کرج از دامنه شمالی کوه آسرا (Asra) و جنوب گردنه عسلک و گردنه دیزین و کوه سرکچال و در 42 کیلومتری شمال شرقی کرج سرچشمه می گیرد و به سد امیر کبیر می ریزد.
این رودخانه از مناطق صخره ای و سنگلاخی می گذرد، همین خصوصیت موجب شده که با وجود بهره برداری بالا از آب رودخانه و قرار گرفتن در یکی از کانون های مهم آلودگی انسانی و تفرجگاهی کشور، هنوز آلودگی آن به حد غیر قابل تحمل نرسیده که به گفته کارشناسان حفاظت محیط زیست واقعیت این است که خطر آلودگی رودخانه با توجه به تامین آب شرب تهران باید جدی بگیریم.
رودخانه کرج به عنوان یکی از منابع تامین کننده آب شرب تهران، آب کشاورزی مناطق همجوار و منبع تامین برق کشور از سال 1346 در ردیف منابع آبی زیر حفاظت سازمان محیط زیست قرار گرفته است.
طول تقریبی این رودخانه در حدفاصل بیلقان کرج تا ارتفاعات دیزین استان البرز 75 کیلومتر است.
دبی متوسط آب رودخانه کرج 17 مترمکعب در ثانیه است که این مقدار در تابستان و پائیز کمتر و در زمستان و اوایل بهار به حداکثر خود می رسد.
کندر، کندرآب، دره نمرک- کلنا، دره انگلج(وینه)، دره نوجان، رشک بهشت، شاه دزد، خور، سیجان، چاران، سرزیارت، گوراب،ارنگه، هفت چشمه، آدران- دوران، خوزنکلا، اویزر، نشتارود-کلها، واریان، قصردره(رزکان)، مورود، وصال دره، شلنک، سرک، لانیز، شهرستانک، کلارود، گشتادر، کسیل، گرماب، آزادبر، آسیاب درگاه، سرنساء، ولایت رود، دیزین، پی کنار، شیرکمر، سوتک و وارنگه رود، مهمترین سرشاخه های این رودخانه خروشان را تشکیل می دهند.
از مهم ترین منابع تغذیه کننده رودخانه حفاظت شده کرج نیز می توان به چشمه های سوتک، سفید سوتک، شیرکمر، سیکنو، کریم چال-وارنگه رود، نمرک، جیان ،کندر، قل قل چشمه سرزیارت، شاهی خور، هفت چشمه، چشمه دره، قصرناصرالدین شاه ، شهرستانک، دره بصال- شهرستانک، بیدار چشمه باغستان و پی کنار اشاره کرد.
جلوهای خاص طبیعی که به یمن همراهی اکوسیستم رودخانه و کوهستان در طول مسیر پدید آمده، فرصتی فراهم آورده تا جاده کرج- چالوس که به موازات این رودخانه توسعه یافته و از شاهراه های پرتردد کشور به شمار می آید به یکی از قطب های مهم گردشگری به ویژه شاخه اسپرت توریسم تبدیل شود.
همه ساله در فصل صید (اواخر بهار تا اواخر تابستان)این رودخانه پذیرای خیل گردشگرانی است که اوقات خود را به ماهیگیری می گذرانند.
این رودخانه تا اوایل دهه 80 تمام باغات شهرکرج، منطقه ییلاقی سرحدآباد، شهر شهریار و ساوجبلاغ را آبیاری می کرد و سر ریز آن به دریاچه شور قم می رسید اما در چند سال اخیر به علت رشد بی رویه جمعیت در کلانشهر تهران، بخش عمده آب این رودخانه برای مصرف شرب آب به تهران منتقل می شود.
معاون اداره کل حفاظت محیط زیست استان البرز در خصوص وضعیت کیفی و کمی آب این رودخانه گفت: خشکسالی و کاهش نزولات جوی از یک سو و برداشت بیش از حد از ذخایر آب های زیرزمینی از سوی دیگر سبب شده تا شاهد کاهش کیفیت و افزایش آلاینده های منابع آبی در رودخانه کرج باشیم.
فردین حکیمی در عین حال اظهار داشت: آلودگی آب رودخانه به مرز خطر و نگرانی نرسیده اما باید ناپاکی ها را از اطراف آن بزداییم .
وی ادامه داد: طبق قانون حفاظت کمی و کیفی از منابع آب در زمان فعلی جزو اولویت های کاری سازمان حفاظت محیط زیست است و بر همین اساس رودخانه کرج تحت حفاظت این سازمان قرار گرفته است.
وی استقرار واحدهای خدماتی پذیرایی و باغ های خانوادگی را مهم ترین تهدیدها برای آلودگی آب رودخانه کرج دانست و گفت: این واحدها اغلب به صورت غیرمجاز و بدون اخذ مجوز از مراجع ذیربط در حاشیه رودخانه فعال شده اند.
حکیمی با اشاره به اینکه بیش از یکصد واحد خدماتی پذیرایی و باغ خانواده در این محدوده وجود دارد، افزود: برخی از این واحدها دارای سیستم تصفیه فاضلاب و تعدادی دیگر دارای مخزن سپتیک یا چاه جذبی هستند.
وی وضعیت نامطلوب جمع آوری و مدیریت پسماند در منطقه گردشگری کرج- چالوس را یکی دیگر از موارد تهدید کننده کیفیت آب رودخانه کرج دانست و اضافه کرد: به همین منظور در سال جاری 6 واحد خدماتی پذیرایی آلاینده که ملاحظات زیست محیطی را رعایت نکرده بودند پس از اخذ حکم قضایی، پلمپ شدند.
رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان کرج در ادامه یکی دیگر از موارد آلاینده رودخانه کرج را نشت مواد نفتی از ویلاهای مسکونی یا سایر واحدهای خدماتی و تجاری مستقر در حاشیه رودخانه کرج عنوان کرد و گفت: نشت مواد نفتی اغلب به علت جانمایی نامناسب و فرسودگی مخازن سوخت در زمان سوخت گیری رخ می دهد که سبب آلودگی رودخانه می شود.
حکیمی افزود: در سال جاری سه مورد از این گونه نشت سوخت در این منطقه مشاهده شد که بر اثر سهل انگاری صاحبان ویلاها رخ داد و متخلفان به مراجع قضایی معرفی شدند.
وی بیان کرد: البته با توجه به هشدارهای زیست محیطی و اطلاع رسانی انجام شده در طول چند سال اخیر میزان تخلفات مربوط به نشت مواد نفتی به طور چشمگیری کاهش یافته است.
حکیمی گفت: با توجه به گردشگری بودن منطقه و جذب مسافر به خصوص در ایام تعطیلات، متاسفانه ما شاهد پخش و پراکنش زباله ها از سوی گردشگران در حاشیه رودخانه هستیم که در نهایت آلودگی رودخانه را به دنبال دارد.
وی اظهار داشت: با توجه به گردشگری بودن جاده کرج- چالوس و استقرار بیش از 57 روستا در حوضه آبریز رودخانه کرج، وضعیت مدیریت پسماند در این محور به علت کمبود منابع مالی برای ساماندهی آن مناسب نیست که انتظار می رود با همت و مساعدت مسوولان البرز این معضل در سال آتی رفع شود.
حکیمی گفت: در زمان حاضر سیستم تصفیه فاضلاب روستاهای پورکان، سرودار و شهر آسارا در حاشیه رودخانه کرج فعال است و عملیات احداث و راه اندازی این سیستم در روستاهای حسنک در و ولایت رود مراحل پایانی خود را می گذراند.
وی بیان داشت: قرار است عملیات ساخت تصفیه خانه فاضلاب سال آینده در بخش آسارا کرج واقع در حاشیه جاده کرج - چالوس آغاز شود.
این مسوول گفت: از آنجا که یکی از موارد مهم برای جلوگیری و پیشگیری از آلودگی رودخانه کرج تجهیز تمام روستاها به سیستم جمع آوری و تصفیه فاضلاب است، انتظار می رود با تکمیل طرح ساخت سیستم تصفیه فاضلاب برای این روستاها مشکل آلودگی زیست محیطی در این بخش مرتفع شود.
حکیمی، حضور گردشگران در منطقه را یکی دیگر از تهدیدات سلامت آب رودخانه کرج دانست و اظهار داشت: در زمان حاضر تعدادی سرویس بهداشتی در محور کرج - چالوس ساخته شده که باید شمار این مکان ها افزایش یابد.
رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان کرج به برخی اقدامات این اداره برای حفاظت از کیفیت آب رودخانه کرج اشاره کرد و گفت: هشدارهای لازم به مالکان ویلاها و واحدهای خدماتی پذیرایی برای حفاظت از آب رودخانه کرج داده شده است.
وی، پایش مستمر کارشناسان محیط زیست از فعالیت واحدهای خدماتی پذیرایی به منظور بررسی عملکرد زیست محیطی واحدها (فاضلاب و پسماند) را از دیگر اقدامات برشمرد و افزود: بر اساس این پایش ها واحدهای آلاینده اخطاریه زیست محیطی دریافت می کنند و در صورت عدم رفع مشکل با حکم مراجع قضایی پلمپ می شوند.
حکیمی گفت: در سال جاری یکصد مورد بازدید و پایش از این مراکز انجام شده و به 70 واحد اخطار داده شد.
وی ، فعالیت گشت های سیار حفاظت محیط زیست به صورت مستمر را از دیگر اقدامات دانست و اضافه کرد: هم اکنون چهار ایستگاه سنجش کیفیت آب رودخانه کرج در مناطق پورکان، سیرا، آسارا و گچسر استقرار فعال هستند که هر ماه یک بار نمونه برداری انجام می شود.
وی گفت: نتایج نمونه ها و داده های ایستگاه های سنجش آلودگی آب رودخانه نشان می دهد که وضعیت کیفیت آب این رودخانه نگران کننده نیست زیرا جریان مداوم آب رودخانه و خاصیت خودپالایی آن موجب کاهش آلودگی شده است.
رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان کرج وجود ماهی بومی قزل آلای خال قرمز را یکی دیگر از شاخصه های سلامت و پاک بودن آب رودخانه دانست و گفت : با این حال از گردشگران و ساکنان حاشیه رودخانه کرج انتظار می رود برای جلوگیری از آلودگی آب این رودخانه به نکات بهداشتی و زیست محیطی توجه بیشتری کنند.
هر چند سازمان حفاظت محیط زیست، پایش دایمی این رودخانه را بر عهده دارد اما به گفته کارشناسان، اقدامات پیشگیرانه برای کاهش آلاینده ها در حاشیه رودخانه کرج باید بیشتر شود و سلامت رودخانه با اتخاذ تصمیم قاطع و برنامه مناسب به بالاترین سطح خود برسد.
