به قاضی القضات استان چه نمره‌ای می‌دهید؟!

تابناک کهگیلویه و بویراحمد ، مهدی مرادی ، روز گذشته خبر تغییر رئیس دادگستری کهگیلویه و بویراحمد منتشر شد که این موضوع بهانه‌ای شد تا به بررسی برخی شرایط ویژه و خاص و همچنین تا حدودی عملکرد دستگاه قضا در استان بپردازیم.
بدون هیچ مقدمه‌ای باید گفت دکتر حسن نگین تاجی در شرایطی ریاست دادگستری در کهگیلویه و بویراحمد را بر عهده گرفت که شاید یکی از بدترین پرونده های تاریخ دستگاه قضایی استان در جریان بود! موضوع به پرونده یکی از سرمایه گذاران استان مربوط می‌شد که پس از ان برخی رسانه‌ها خبر‌هایی منتشر کردند که نهایتا اتهاماتی را غیر مستقیم متوجه رئیس دادگستری قبل می‌کرد. البته به دلیل نامشخص بودن و عدم شفافیت ماجرا، رسانه‌های مستقل چندان به موضوع ورود نکردند و نهایتا هم مشخص نشد که ماجرا به کجا رسید. ضمن اینکه مواردی از جمله سوء قصد به رئیس دادگستری وقت هم یکی دیگر از مواردی بود که در کل دستگاه قضایی استان را دچار حواشی عجیبی کرده بود. البته زمزمه عدم هماهنگی بین دادستان وقت و رئیس دادگستری هم وجود داشت هر چند هر دو مسئول در رسانه‌ها چنین موضوعی را تکذیب می‌کردند، اما برخی معتقد بودند این تکذیب‌ها فقط ظاهر ماجرا است.
این ماجراها در جریان بود و نهایتا دکتر نگین تاجی پس از انتصاب تقریبا دستگاه قضایی را با این حواشی تحویل گرفت و البته از همان ابتدا به دلیل ماهیت اخلاق مدارانه رفتاری و گفتاری ، بسیاری از حواشی را با سکوت و مدیریت خوب کنترل کرد و خود هم معمولا از ایراد سخنان حاشیه ساز پرهیز نمود و در ادامه هم کمتر مشاهده شد که در موضوعات متعدد قضایی، به حاشیه سازی دامن بزند.
دستگاه قضایی به دلیل ماهیت وجودی اش معمولا نیمی از مراجعان منتقد و ناراحت از محل آن خارج می‌شوند چرا که فلسفه وجود دستگاه قضایی در دادگاه خلاصه می‌شود که در آن یک نفر قاضی باید حق را به یکی از دو نفر مراجعه کننده بدهد و مطمئنا نفر بازنده محکمه ، ضمن نارضایتی معمول ، بی شک اتهاماتی را هم متوجه قاضی و دستگاه قضایی می‌کند، این یعنی هم قضاوت و هم مدیریت بر دستگاه قضایی فی نفسه نمی‌تواند بدون حاشیه باشد؛ بنابراین قضاوت کردن عملکرد این دستگاه فقط بر اساس ادعا و سخن مراجعین به دادگاه تا حدود کمی می‌تواند نمایانگر موفقیت یا عدم موفقیت عملکردی آن باشد.

آنچه که می‌تواند نمایان کننده موفقیت یک قاضی، مرجع قضایی و یا مدیریت قضایی باشد، علاوه بر رعایت قانون که مطمئنا باید منطبق بر شرع و حدود اسلامی باشد ، به شیوه اجرای قضاوت و یا مدیریت دستگاه قضایی به نحوی که بتواند اولا به کاهش بزه و جرم کمک کند و ثانیا صدور احکام منجر به کمترین آسیب‌های اجتماعی متاثر از این احکام باشد ، بستگی دارد .
یکی از مصادیق چنین رویکردی در دوره مدیریت بر دستگاه قضایی، می تواند صدور احکامی متناسب با جرم، اما به شیوه‌ای که جنبه تنبیهی ان کمتر از جنبه تشویقی باشد همانند مجازات‌های جایگزین که در بسیاری از موارد این احکام می‌تواند جنبه آموزشی و ترویج یک فرهنگ حسنه مانند درختکاری، نظافت مکان‌های عمومی، کمک به ایتام و بسیاری از اینگونه موارد باشد که به نظر می‌رسد در دوره فعلی ریاست نگین تاجی تا حدودی زیادی با همکاری دادستان و دیگر قضات به نوعی نهادینه شده است.
عملکرد و حکم قاضی می‌تواند نشان دهنده و تجسم ظلم یا عدالت در جامعه باشد بنابراین نظارت بر کار این قضات و کمک به صدور رای برگرفته از قانون ، شرع و استفاده از تجربیات و علم روز برای آموزش قضات از جمله اقداماتی است که موفقیت یا عدم موفقیت مدیریت مرجع قضایی را در پی دارد.
یکی دیگر از مصادیق موفقیت در عملکرد به بحث آموزش عملی قضات بر می‌گردد که در این مورد به نظر می‌رسد نگین تاجی از همان ابتدا با برنامه وارد صحنه شده بود چرا که به بحث گذاشتن برخی آرای قضایی بین کارشناسان و مسئولین قضایی و حقوقدان که در این دوره صورت گرفت ضمن اجرای نوعی از آموزش قضایی، نشان دهنده یک نوع ایده و تفکر خوب و نوآورانه در مدیریت قضایی بوده است.
ورود مقتدرانه دادگستری‌های شهرستان‌ها، دادستان‌ها و همچنین معاونین مرتبط با برخی معظلات و مشکلات در حوزه اجتماعی، تخلفات دستگاه‌ها و مدیران، زمینخواری‌ها، سهل انگاری‌ها، کم کاری‌ها، مقابله با شرارت و اراذل و اوباش اقداماتی است که در بسیاری موارد نگین تاجی و همکارانش نمره قابل قبول و خوبی گرفتند هر چند در حوزه دادستان‌های مراکز برخی شهرستان‌ها برخی بی تجربگی‌ها مشهود بوده است، اما در برخی مشکلات بزرگ که احتمال ایجاد بحران هم وجود داشت، مدیریت خوب رئیس دادگستری کمک بزرگی به رفع مشکلات کرد.
شاید شاه بیت عملکرد خوب در دوره مدیریت نگین تاجی نقش وی در ایجاد صلح و سازش در پرونده‌های مهم از جمله قتل بوده باشد که در این زمینه می‌توان با جرات به عملکرد وی نمره خوبی داد چرا که قاضی القضات استان در کنار دیگر حوزه‌های درگیر این موضوع، حضوری فعال و بعضا تعیین کننده داشته است. البته در کنار تلاش برای صلح و سازش در پرونده‌های مهم، تلاش برای کمک به کاهش تبعات احکام قضایی از جمله رسیدگی به خانواده‌های محکومین و سرکشی و توجه به معیشت آن‌ها یکی دیگر از اقدامات مهم و قابل توجه در این دوره مدیریتی بوده است.
در کهگیلویه و بویراحمد، بی تعارف باید گفت که برخی از رسانه‌ها در مسیر واقعی خود حرکت نمی‌کنند و در بسیاری مواقع همین تعداد معدود ، خود بخشی از مشکلات استان هستند که باب زد و بند با حوزه‌های قدرت را باز می‌کنند و در دوره‌هایی هم شاهد آتش بیاری و حاشیه سازی با استفاده از ضعف شناختی مسئولین قضایی نسبت به حوزه رسانه بوده ایم، اما در دوره نگین تاجی این نوع تعاملات به سمت مسیر واقعی خود و استفاده از ظرفیت رسانه برای کمک به ایجاد جو آرامش در عین اطلاع رسانی شفاف رفته و از ظرفیت آن استفاده درست شده که در مدیریت فضای عمومی جامعه بسیار مهم و موثر بوده است.
همانگونه که گفته شد، حوزه قضایی بسیار حساس و مهم است چرا که دقیقا دو واژه عادل و ظالم در عملکرد این دستگاه تعبیر می‌شود، اما در این دوره یک پرونده بسیار بد گریبانگیر دستگاه قضایی شد چرا که این پرونده جمعیت زیادی از استان را درگیر خود کرد!
پرونده صندوق سرمایه گذاری بهمئی که تعداد زیادی از جمعیت استان را درگیر خود کرده است و هنوز هم این پرونده باز است، شاید بدترین پرونده قضایی استان در دوره مدیریت حسن نگین تاجی باشد چرا که علاوه بر جمعیت زیادی که درگیر این پرونده هستند، مبالغ سنگینی از پول‌های مردم و ارزش آن از دست رفته است.
بحث مفصل در مورد این پرونده در این مطلب مقدور نیست، اما یک ایراد کلی وارد شد که چرا در شهرستان بهمئی جلوی چشم همه دستگاه‌ها از امنیتی تا قضایی و اجرایی این صندوق فعالیت می‌کرد؟! سئوالی که کسی جواب قانع کننده‌ای نداد! اما ورود دستگاه قضایی در زمانی که جلوتر رفتن فعالیت این صندوق می‌توانست به یک فاجعه تمام عیار تبدیل شود، تا حدود زیادی باعث مدیریت موضوع شد و هر چند مالباختگان زیاد این پرونده بعضا همه زندگی و حتی آبروی خود را از دست رفته می‌دیدند، جبران بخشی از خسارات‌ها در مرحله اول تاحدود زیادی از بروز بحران جلوگیری کرد.
و اما نکته بسیار مهم که به نظر می‌رسد یکی از عوامل موفقیت دکتر نگین تاجی است (به زعم نگارنده چرا که شاید دیگری با دلایلی دیگر نقد بر این نوشته داشته باشد) ، بومی بودن وی است چرا که همه مشکلات قضایی در حوزه‌های فرهنگی و بومی را به خوبی می‌شناخت که همین شناخت می‌توانست منجر به اتخاذ بهترین تصمیم با کمترین تبعات منفی شود و شاید هم بتوان ادعا کرد که یکی از مهمترین دلایل حواشی دوره مدیریت قبلی این دستگاه در کهگیلویه و بویراحمد، غیر بومی بودن رئیس دستگاه قضایی استان بوده باشد. (البته این به معنی قطعی بودن عدم موفقیت مدیریت غیر بومی نیست، اما دو مورد مدیریت یاد شده یک مصداق خاص و مشخص بوده است و می‌تواند در دو مورد دیگر مصداق تایید کننده نباشد.)
به هر جهت دکتر نگین تاجی در یک دوره مدیریت قضایی در کهگیلویه و بویراحمد، آرامش خوبی بر فضای عمومی استان که مرتبط با این دستگاه است، را ایجاد کرد و البته نباید در این بین همکاری و هماهنگی بی نظیر دیگر مجموعه قضایی استان با وی را نادیده گرفت و باید امید داشت که در دوره جدید مدیریتی هم، دستگاه قضایی استان مصداقی از عملکرد خوب و در مسیر اجرای عدالت باشد.

و نهایتا اینکه باید دید مردم استان که مستقیما متاثر از مدیریت دکتر نگین تاجی بوده اند در پایان ماموریت، چه نمره‌ای به وی می‌دهند؟!