هرچند با خودمان تکرار کنیم که در تمام روزهای سال به یادشان هستیم و فرهنگ کشورمان برتکریم سالمندان تاکید دارد و کارشناسان و جامعه شناسان از نیازهای جدی و متفاوت آنها یادداشت ها بنویسند و مصاحبه ها کنند اما باید بپذیریم که در روزجهانی سالمند همه نگاه ها به این گروه مظلوم معطوف می‌شود و همه در مورد نیازهای سالمندان داد سخن می دهند و بازار وعده و وعید ها گرم می شود و خدا عالم است که چه زمانی و تا چه حد از وعده ها عملی خواهد شد.
شاید تعداد زیادی ازسالمندان جهان ندانند که در تقویم‌ها روزی به نام آنها ثبت شده و مطالبات آنها حداقل در آن روز خاص جدی گرفته می‌شود اما واقعا از چند درصد از سالمندان در مورد نیازهایشان سوال شده؟ آیا مطالبات آنها فقط در حد تامین وسایل توانبخشی خلاصه می شود؟چقدر به نیازهای عاطفی و روحی آنها توجه می‌شود؟ تنهایی آنهاچقدر جدی است؟
گاهی شنیدن و خواندن مطالبی در مورد راه‌هایی که آنها برای پر کردن اوقات خالی خود انتخاب می کند باعث تعجب و حتی خنده بسیاری می‌شود مانند رکورد تماس زنی سالمند با اورژانس که بیمار نبود و فقط برای درد دل کردن با مسئولان اعزامی به خانه اش این کار را انجام می داده است.
انگارهمیشه همینطور بوده كه برخی از واژه ها با نام مراكز گره بخورد مانند همین كه با شنیدن نام سالمند ذهن‌مان برود به سمت آسایشگاه‌ها ومراکز نگهداری ازسالمندان یا پیرمردانی یادمان بیاید که روی نیمکت پارک‌ها نشسته اند و ازهر دری با هم گپمی زنند و یا پیرزنانی كه به توصیه پزشکشان مجبور به پیاده روی شده اند واگر پای درد دلشان بنشینی از ترس زمین گیر شدن و خشک شدن دست وپایشان مجبور به راه رفتن شده اند وگرنه ترجیح شان این است که درخانه بمانند وهر وقت دلشان گرفت صندلی‌شان را در کوچه بگذارند و به رفت وآمد مردم و اتومبیل ها خیره شوند. اما دراین گزارش رد پایی از مراکز و آسایشگاه ها نگهداری از سالمندان نیست.
گفتگوی ما با دکتر فرید براتی سده رییس شورای ملی سالمندان کشوردرمورد وضعیت سالمندان درکشور، نیازها، اولویت ها و روند رو به رشد سالمندی درایران است.
وضعیت سالمندی در ایران
در منابع علمی کشورهای مختلف و براساس تقسیم بندی صندوق ملی سازمان ملل متحد شروع سالمندی از 60 سالگی وسن بازنشستگی است براساس این تقسیم بندی افراد 60 تا 75 سال سالمند، از76 تا 90 سال سالمند پیر و از 90 سال به بالا سالمندان خیلی پیر هستند. براین اساس اگر سالمندی را با توجه به سن حساب کنیم جمعیت کشور ما به سرعت رو به سالمندی می‌رود.
دکتربراتی با بیان این مطلب می‌گوید: پس از انقلاب و به ویژه در دو دهه گذشته نرخ
زادآوری بسیار کم بود اما از دو سال گذشته با توجه به سیاستگذاری‌های جمعیتی، کمی افزایش داشته است و ازآن طرف با توجه به گسترده شدن بهداشت و امید به زندگی عمرافراد بیشتر شده و به تعداد سالمندان اضافه شده است .
با یک نگاه اجمالی به آمارجمعیت سالمندان بالای 60 سال در سال 1370 (5/8) درصد بود و 5 سال بعد در سال 1375 به (6/6) درصد رسید و درسال 1390 این رقم به(19/8) افزایش یافت. با این رشد در سال 1420- یعنی کمی بعد از برنامه چشم انداز- بیش از12 میلیون و 50 هزار نفر سالمند خواهیم داشت.
رییس شورای ملی سالمندان با اشاره به اینکه سالمندان نیازهای ویژه ای دارند و نیازمند خدمات بیشتری هستند می‌گوید: برخی از خانواده‌ها به دلیل تغییر در سبک زندگی تنها تر شده اند وخانواده ترجیح می‌دهد که آنها را به مراکز نگهداری ازسالمندان بسپارد که نگهداری درمراکز هم مشکلات خاص خود را دارد.
در حال حاضر در كشور 360 مركز نگهداری از سالمندان در كشور فعالیت می كند كه سالمندان در آنجا هم باز مشكلات و نیازهایی كه دارند كه بیشتر شامل نیازهای عاطفی است .
زنانه شدن سالمندی
واقعیت این است که زنان درکشور بیشتراز مردان به سن سالمندی می‌رسند و این نشان از امید به زندگی و رعایت بهداشت و سلامت است .
دکتر براتی با بیان این مطلب می گوید:بر اساس آماردر سال 90مردان سالمند 97/7 درصد بودند و تعداد زنان سالمند 42/8 درصد بوده است.
این دکترروانشناس تاکید می‌کند :در بررسی‌های اخیر مشاهده می شود که سن سالمندی در زنان دو سال کاهش پیدا کرده و زنان در 58 سالگی به سالمندی می‌رسند که از عوامل این سالمندی زود رس بیماری ها، افسردگی ها و مشكلاتی است كه بیشتر زنان را درگیر می كند و در زندگی زنان وجود دارد.
براتی می گوید:« البته این موضوع هم وجود دارد كه نگهداری زنان سالمند در خانه سخت تر از مردان است زیرا نیازهای زنان بیشتر از مردان است و از طرفی بیشتر روحیه ناسازگاری دارند و دیر با شرایط موجود كنار می آیند و به همین دلیل است خانواده هایی بیشتر مایل هستند زنان را به مراكز نگهداری از سالمندان بفرستند.
او تاكید می كند : موضوع دیگری كه در مورد زنان سالمند مطرح می شود این است كه زنان سالمند بیشتراز مردان احساس تنهایی می كنند و معمولا زنان تنها ترند. زنی كه همسرش فوت كرده و هر كدام از فرزندان به زندگی خود مشغول است احساس تنهایی بیشتری می كند و خانواده تمایل بیشتری برای سپردن او به آسایشگاه ها دارند .
همه سالمندان بیمار و ناتوان نیستند
در قانون به کارگیری سالمندان ممنوع است اما بسیاری ازسالمندان توانایی کار کردن را دارند ومی توان ازپتانسیل آنها برای انجام برنامه ها استفاده کرد فقط باید به نیازهای خاص و توانایی های مثبت سالمندان باید توجه کرد و برایشان برنامه ریزی کرد.
براتی با اشاره به اینكه نمی شود به طور كامل به آمارهایی كه ارائه می شود تكیه كرد می گوید: همیشه نمی شود به آمارها استناد كرد و رای كلی داد چرا كه همه مسائل و نیازهای سالمندان به سلامت یا از كار افتادگی آنها خلاصه نمی شودو همه سالمندان بیمار و ناتوان و رنجور نیستند و در جامعه می توان سالمندان قوی ، ورزشكارو با روحیه شاد و سر زنده را مشاهده كرد اما در مواردی به دلیل پایین بودن سرانه مطالعه كه كاهش قوای شناختی را در مردم به ویژه در سالمندان را به دنبال دارد این كاهش قوای شناختی منجر به دمانس و آلزایمرمی شود كه به آن مشكلات شناختی سالمندان می گویند و ممكن است این دمانس حتی قبل از شروع سالمندی خودش را نشان دهد.
از طرفی همه سالمندان كه دچار آلزایمر و بیماری نمی شوند اما برنامه ریزی درست و منسجمی برای آنها هم وجود ندارد و می توان از پتانسیل آنها در جاهای مختلف استفاده كرد همانطور كه در كشور ژاپن كه پدیده سالمندی را تجربه كرده است برنامه ریزی های خوبی انجام شده است و درتربیت بچه ها از آنها استفاده می كنند حتی آنها را به مهد كودك ها و مدارس می برند تا برای بچه ها خاطره تعریف كنند كه این كار هم به نفع خود سالمندان است و هم برای بچه ها جالب است.
به شکل جدی برای سالمندان برنامه ریزی نشده است
درست یا غلط آنچه كه در همه سال های گذشته در مطبوعات و رسانه ملی سالمندان كمابیش نشان داده شده چهره های مغموم ،شكسته ، بیمار و رنجوری است كه درگوشه ای از اتاق و یا درمراکز نگهداری از سالمندان نشان داده شده واین دیدگاه درجامعه ازطریق نگرش‌های عمومی در رسانه ها دامن زده می شود.
براتی با بیان این مطلب می گوید: البته برخی از دستگاه های دولتی و سازمان ها هم بدشان نمی آید خودشان را با برنامه های دیگرسرگرم کنند و برنامه ای برای سالمندان نداشته باشند و در صورتی كه از آنها خواسته شود به صورت خیلی سطحی به مسئله نگاه كنند و مراسمی یا كلاس آموزشی و یا تورهای یك روزه ای برای آنها در نظر بگیرند اما هر چه هست به صورت عمیق به این قشر ازجامعه توجه نمی شود.
البته جای خوشبختی است كه در چند سال اخیر به محیط های مختص سالمندان توجه شده است و شهرداری های هر شهری محیط دوستادار سالمند را در دستور كار خود قرار داده اند و اگر شهرداری با كمك دیگر دستگاه ها بتواند درهر شهر و یا در هر منطقه از شهرهای بزرگ پاركی را مخصوص سالمندان احداث و مناسب سازی كند بسیار مفید فایده خواهد بود.
پیرترین استان كشور
بر اساس آمار سرشماری سال 91 ییرترین استان كشور استان گیلان است كه افراد بالای 60 ساله آن 55/11 (یازده ممیز پنجاه و پنج )درصد ، استان مركزی97/9 (نه ممیز نود و هفت ) درصد، استان مازندارن 81/9 (نه ممیز هشتاد و یك)درصد ،آذربایجان شرقی 78/9 (نه ممیز هفتاد و هشت )درصد ، خراسان جنوبی 52/9 (نه ممیز پنجاه و دو ) درصد بالترین درصد جمعیت سالمندی را داشته اند و كمترین درصد سالمندی دراستان سیستان و بلوچستان 72/4 (چهار ممیر هفتاد و دو )درصد ،هرمزگان 06/5 (پنچ ممیز شش دهم )درصد و استان بوشهر 94/5 (پنج ممیز نود و چهار )درصد است .
روند نسبت جنسی سالمندان
در سال 1335 در مقابل هر 100 زن، 111 مرد سالمند وجود داشته و این روند در 50 سال بعد یعنی در سال 85 در مقابل هر 100 زن 104 مرد و در سال 90 از هر 100 زن 96 مرد بوده است و این نشان از پیرتر شدن زنان نسبت به مردان در سال های اخیر دارد .
ایسکانیوز/