به گزارش تابناک البرز٬ تغییرودگرگونی اقلیم از حدود دهه 70 شمسی به این طرف ، طبیعت نیمه خشک ایران را تحت تاثیر خود قرار داده که بنا بر پیش بینی ها و برخلاف ادوار گذشته، زمان خشکسالی در دوره کنونی طولانی خواهد بود.
آنطور که در بررسی ادوار گذشته خشکسالی و تر سالی ایران آمده است، هر دوره خشکسالی حدود 30 سال در کشورمان حکمفرما بوده که مردم به فراخور این دوره ها به مقابله با خشکسالی یا اتخاذ روش های مدیریت آب پرداخته اند.
به عنوان مثال، احداث قنات ها در اعماق زمین از شیوه های تامین آب و عبور از خشکسالی بوده که البته این روش مختص زمان خود بوده و نمی تواند نسخه ای شفابخش برای سفره های تهی شده امروز به شمار رود.
با این حال، طبق پیش بینی ها، دوره خشکسالی کنونی فراتر از50 سال خواهد بود که با توجه به رشد جمعیت و استفاده بی رویه از منابع آبی سطحی و زیر زمینی باید برای بحران آب به سمت روش های علمی با تکیه بر عزم همگانی حرکت کرد.
طبق این پیش بینی ها، اگر برای طبیعت ایران به ویژه زیست بوم های طبیعی ، رویشگاه های گیاهی و مکان های زیست انسانی از حیث تامین منابع آبی چاره جویی نشود، در این بازه زمانی بیشتر مناطق کشور به بیابان تبدیل خواهد شد.
درتعریف پدیده تغییراقلیم آمده است که این پدیده زاییده انتشار گازهای گلخانه ای در فضا بوده که بیشتر کشورها به ویژه کشورهای پیشرفته جهان در به وجود آمدن آن نقش دارند.
با این وجود اگرچه نشست های بین المللی برای کنترل گازهای گلخانه ای تکرار می شود اما نتیجه مطلوبی نداشته و کشورهای پیشرفته همچنان در نشرگازهای گلخانه ای و تخریب محیط زیست پیشتاز هستند.
تبدیل کوه ها و دشت ها به اراضی بی آب و علف ، نه تنها حیات جانوران بلکه ادامه زندگی انسان ها را دشوارخواهد کرد و اگر نسل کنونی دست روی دست بگذارد برای آیندگان چیزی جزء اراضی لم یزرع و بیابانی باقی نخواهد ماند، مضاف آنکه کمبود یا نبود آب، آغازی برای هجوم مرگبار آفات و بیماری های گیاهی و جانوری است که اکنون هجوم آفت ها به جنگل های ایران فاجعه بار است.
همانطورکه اشاره شد ، دهه 70 آغاز کم بارشی ها در ایران است، وضعیتی که پیامد آن به گسترش کانون های گرد و خاک در کشورهای پیرامونی و ایران انجامید، بطوریکه ساکنان بیشتر مناطق کشور روزهای زمستانی هم از شر ذرات معلق در امان نیستند.
این حالت را نتیجه دگرگونی اقلیم یا قهر طبیعت می دانند که ریشه در تخریب های بی رویه و دست یازی بشر به طبیعت دارد.
با این حال اگرچه ایران درجغرافیای نیمه خشک و خشک زمین قرار گرفته اما باور این موضوع که باید مصرف آب دراین سرزمین طبق اصول صحیح انجام شود هنوز در ذهن عامه مردم شکل نگرفته است.
خشکسالی ها و پیدایش گرد وخاک هشدارهای طبیعت خشن به بشر است واگر این هشدارها جدی گرفته نشود عمق فاجعه قابل توصیف نخواهد بود.
دراین وضعیت نابسامان آبی، مصرف آب در بخش های کشاورزی، شرب و صنعتی ایران، آنطور که کارشناسان محاسبه کرده اند، برابر با استانداردهای جهانی یا متناسب با وضعیت حاد کشور نیست.
کاهش بارندگی ها سبب شده تا میزان دسترسی به آب های زیر زمینی روز به روز سخت تر شود و این درحالی است که سفره های زیر زمینی به عللی مانند بارش کم و مصارف بی رویه در حال تهی شدن هستند.
خشک شدن تالاب ها ، رودخانه های بزرگ و منابع سطحی آب در ایران از جمله پیامدهای خشکسالی طولانی مدت است که هر روز برنابودی رویشگاه های گیاهی و زیست بوم ها می افزاید و آفت ها هر ماه ده ها اصله از درختان تنومند و چندین ساله زاگرس و دیگر مناطق ایران را نقش بر زمین می کنند.
اگرموضوع خشکسالی وعواقب آن در زوایه نگاه ها واکاوی شود، به خوبی در می یابیم که طبیعت و اقلیم هشدارهای خود را به انسان ها داده و آنها را به چاره جویی فرا می خواند.
برخی کارشناسان معتقدند که حتی وقوع زمین زلزله ها می تواند ازعواقب تهی شدن سفره های زیرزمینی باشد هرچند که فرونشست زمین در مناطقی از ایران به پیامد خشکسالی و کمبود منابع آب در لایه های زیرین زمین نسبت داده اند.
به عنوان مثال طبق بررسی های کارشناسانه که چندین بار دررسانه های جمعی منعکس شد، دشت های البرز و تهران براثر تهی شدن سفره های زیر زمینی حدود یک متر فرونشست دارند و این وضعیت شکننده همچنان ادامه دار است.
طبق بررسی علمی ، ایران از نظر عرض جغرافیایی در کمربندی از کره زمین واقع شده است که اغلب مناطق خشک و نیمه خشک جهان در آن قرار دارند ، عامل این خشکی نیز از گردش عمومی هوا در کره زمین نشأت می گیرد ، زیرا هوای گرم و مرطوبی که از استوا به سمت قطب حرکت می کند به تدریج بر اثر بارندگی رطوبت خود را از دست داده و در عرض های جغرافیایی 30 تا 40 درجه به مقدار زیادی خشک و سرد شده و به پایین سقوط می کند لذا امکان بارندگی تا حد زیادی از آن سلب می شود .
با توجه به اینکه ایران نیز در همین کمربندی اقلیمی و معیار برای تعیین درجه خشکی در یک منطقه رابطه بین مقدار بارندگی سالانه و تبخیر ( توان تبخیری محیط ) است ، هر اندازه مقدار باران نسبت به توان تبخیر کمتر باشد درجه خشکی آن منطقه بیشتر است .
به جزء نواحی محدودی از ایران ( حاشیه دریای خزر ) در سایر مناطق توان تبخیر به مراتب بالاتر از مقدار واقعی بارندگی است ، مثلاً یزد میانگین سالانه بارندگی 60 میلی متر است حال آنکه در این منطقه توان تبخیری محیط 3900 میلی متر می باشد.
براساس داده های علمی، متوسط 250 میلی متر بارندگی سالانه در سطح کشور هر سال حدود 413 میلیارد متر مکعب آب در اثر نزولات جوی در ایران وجود دارد که 320 میلیارد متر مکعب آن (87 درصد ) مربوط به بارش ها در مناطق کوهستانی بوده و بارش روی دشت ها تنها 93 میلیارد متر مکعب را شامل می شود .
در مجموع حدود 72 درصد از بارندگی های ایران بلافاصله از طریق تبخیر – تعرق وارد جو می شود و لذا حجم آب قابل استحصال که عمده آن نیز در مناطق کوهستانی است بسیار اندک است .
از مجموع نزولات جوی سالانه 92 میلیارد متر مکعب به صورت آب های سطحی جاری شده و 25 میلیارد متر مکعب نیز به طور مستقیم به داخل زمین نفوذ می کند بنابراین در مجموع مقدار آب قابل تجدید کشور که از بارندگی ها حاصل می شود حدود 117 میلیارد متر مکعب در سال تخمین زده می شود.
افزون بر این سالانه 13 میلیارد متر مکعب آب نیز توسط رودخانه های مرزی وارد کشور می شود که با پیوستن آن به جریان های سطحی حجم کل آب های تجدید پذیر کشورسالانه به 130 میلیارد متر مکعب می رسد، البته به همین میزان یعنی حدود 12 میلیارد متر مکعب آب از طریق رودخانه های مرزی از کشور خارج می شود.
