برعکس سالهای اول انقلاب که نظام و دولتمردان دایم روی آبادانی و آب و برق و بهداشت روستاها و کمک به روستائیان مانور می کردند دیگر کسی مثل اون روزا برای روستاها و روستائیان دلسوزی نمی کند!!
اين روزها روستاهاي استان خراسان جنوبی یکی پس از دیگری در حال مرگند و هر روز تعداد بیشتری از این روستاها، از سکنه خالی می شوند!! دلایل متعددی می تواند عامل این مرگ تدریجی تاریخ و تمدن یک قوم و منطقه باشد اما عمده ترین شرایطی که در حال حاضر از آن صحبت می شود یکی خشکسالی و دیگری بحران اشتغال و درآمد است.
جوانان به دنبال شغل به شهر هاي كوچك و بزرگ مهاجرت مي كنند و مسن تر ها هم ديگر قادر به فعاليت نيستند و در حال ترک دیار هستند تا در جوار فرزندانشان که روستاها را ترک کرده اند روزگار بگذرانند، بخصوص آن که کار پروژه هاي عمراني هم در روستاها به كندي پيش مي رود و مردم روستاها اغلب می گویند: برعکس سالهای اول انقلاب که نظام و دولتمردان دایم روی آبادانی و آب و برق و بهداشت روستاها و کمک به روستائیان مانور می کردند دیگر کسی مثل اون روزا برای روستاها و روستائیان دلسوزی نمی کند و فقط گاه گاهی بازهم برای تبلیغات گروه هایی موقتی به روستاعا می آیند و میروند و باز روستایی می ماند و دردهایش از بی آبی و بی کاری و بی سر و سامانی!!!
داستان این روزهای روستاهای خراسان جنوبي چنین است. روستاهایی که در چند سال اخیر، نبض زندگی در آنها کند و کندتر شد تا اینکه ديگر شاهد مرگ تدريجي روستا هاي استان هستيم.
روستاهایی که در سالهای گذشته به‌دلیل امکانات کم، شرایط شغلی، تحصیلی، رفاهی، درمانی و حتی جذابیت‌های شهرهای بزرگ، سایه خالی شدن را بر سر خود می‌دیدند، در سالهای اخیر، دچار مشکل حادتری هم شده اند: خشکسالي هاي پي در پي!!
چند سالی است که بحران آب، به ویژه تأمین آب کشاورزی و حتی تأمین آب آشامیدنی، بسیاری از استان‌های کشور را با مشکل جدی روبه‌رو کرده است. بسیاری از روستاها در استان‌هایی همچون سیستان‌وبلوچستان، خراسان‌جنوبی، کرمان، ایلام و... با تانکر آبرسانی می‌شوند تا مردم بتوانند آب مورد نیاز خود برای مصرف روزانه را از تانکرها تأمین کنند.
خطر نا امنی بعد از تخلیه روستاهای مرزی
مشکل تأمین آب و بحرانی که دیگر شوخی نیست و هر روز سایه‌اش بزرگتر می‌شود، این روزها دلیلی پررنگ‌تر از هر عامل دیگر برای تخلیه روستاها و مهاجرت روستایی‌ها به شهرها شده و این وضع بسیاری از آنها را خسته کرده است. حال آن که اهمیت این اتفاقات همه جا برابر نیست و تخلیه روستاها که به مرگ تدریجی مناطق زیادی از کشور منتهی شده، در استان‌های مرزی، آثار زیانباری دارد که ناامنی منطقه مهمترین نتیجه خالی شدن روستاهای مرزی است.
یکی از این استان‌ها خراسان جنوبی است، استانی که 17سال با خشکسالی دست و پنجه نرم کرده و حالا به گفته استاندار سابق، یک‌هزار و 800 روستای آن به دلیل خشکسالی، کمبود آب و نبود اشتغال متروکه شده است.
با گذشت دوازده سال از عمر تاسیس استان و سفرهای متعدد مسئولان ارشد کشور، هنوز و همچنان هر سال به مناسبت هایی حرف از مطالعه و تحقیق درباره روستاهای خالی از سکنه زده می شود، اما از اقدام و عمل خبری نیست.
خراسان جنوبی به عنوان سومین استان پهناور کشور این روزها با خشکسالی نزديك به دو دهه دست و پنجه نرم می‌کند.
این
استان با جمعیتی بالغ بر 790 هزار نفر و 460 کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان با
مسئله مهاجرت مردم از روستاها و یا از حتی شهرها به نقاط متمرکزتر کشور مواجه است.
کم آبی و خشک شدن قنوات، اصلی‌ترین مسئله‌ایی است که سبب شده تا کشاورزی در روستاها
نابود شود و دیگر زمینه و بهانه ای برای ادامه زندگی در آنجا فراهم نباشد.
از یک دهه قبل قابل پیش‌بینی بود
این موضوع در حالی است که بحران کم آبی در مناطق شرقی ایران از یک دهه قبل قابل پیش‌بینی بوده است! برمبنای گزارش‌های مستند پروفسور گنجی پدر علم جغرافیای نوین که از نخبگان خراسان جنوبی است، سالهای قبل در خصوص ضرورت مدیریت آب و بحران آب به مسئولین هشدار داده بود اما گوش شنوایی نبود .
دهيار يكي از روستا هاي بخش مركزي بيرجند در گفتگو با تابناک گفت: گرچه هر سال شاهد مهاجرت اهالی و خالي شدن روستا های متعدد از سكنه در اثر خشكسالي هستيم اما تاكنون هيچ اقدامي براي پديده خشكسالي و رفع محرومیت استان نشده است.
زمين پرور كمبود آب، مشكلات منابع طبيعي، مشكلات درماني و بيكاري را از مشكلات عمده روستا هاي استان می داند و معتقد است كه معضل مهاجرت باعث افزايش حاشيه نشيني و آسيب هاي اجتماعي در شهر های بزرگ هم مي شود.
وی
با اشاره به اینکه بیکاری و مهاجرت به سمت حاشیه شهرها باعث افزایش آسیب‌های اجتماعی
می‌شود، افزود: این امر همچنین سبب افزایش اعتیاد می‌شود که خود یک معضل و از آسیب‌های
خطرساز اجتماعی است.
آبرسانی سیار به 493 روستا
محمد زهرایی مسئول بسیج سازندگی خراسان جنوبی مي گويد: افزایش تعداد روستاهایی که به آن آبرسانی سیار می‌شود به 493 روستا رسیده که یک هشدار است و از تأثیرات عمیق خشکسالی بر روستاها حکایت دارد.
وي تاکید دارد: اين افتخار نيست كه ما بگويم چند روستا را با تانكر آبرساني مي كنيم، بلكه بايد به اين افتخار كنيم كه مشكلات آب شرب چند روستاها را از طريق لوله كشي آب برطرف کرده ایم.
به گفته رئيس بسيج سازندگي استان، تنها وظيفه اين نهاد نيست كه مشكلات آب شرب روستاها را برطرف كند بلكه بايد همه دستگاه ها و نهادهاي دولتي و عمومي همكاري نمايند.
وي با اشاره به اينكه در حال حاضر با 15 تانكر عمليات آبرساني روستاها را انجام مي دهيم،افزود: اگر تأمين اعتبار به موقع هم داشته باشيم و زير ساخت ها به درستي اجرا شود، بازهم از نرم آبرساني پايين تر هستيم.
زهرايي عنوان كرد: حل مشكلات آبرساني روستا هاي استان نيازمند اعتبارات اولويت دار از طرف دولت است و بايد پروژه هاي غير ضرور را كم كنند و به جاي آن برای توسعه و پيشرفت روستا تلاش كنند.
وی از رسانه‌های تاثیرگذار خواست که نهضت مطالبه‌گری در زمینه آبرسانی به روستاها را به کمک سایر مسئولین پیگیری کنند چرا که اگر برای این مسئله فکر اساسی نشود در آینده نه چندان دور با تخلیه کل روستاها مواجه خواهیم شد و این مهاجرت مشکلات دیگری نیز خواهد داشت.
رئيس بسيج سازندگي استان با اشاره به برنامه هاي بسيج سازندگي براي روستاها عنوان كرد: يكي از طرح هاي بسيج سازندگي طرح نوين محروميت زدائي روستاهاست که تصويب هم شده ... اين طرح با توجه به اشتغالزائي و اقتصاد مقاومتي براي روستا ها به دنبال ماندگاري جمعيت،اشتغال و پيشرفت در روستاهاست.
وي با بيان اينكه خالي از سكنه شدن روستاي خراسان جنوبي به عنوان يك تهديد امنيتي مطرح مي شود گفت : اگر روستاهای استان خالي از سكنه شود دولت بايد چندين برار اعتبارات كه اكنون نياز است را بگذارد تا بتواند امنيت مناطق مرزي را تأمين شود.
در این راستا قبلا بسکابادی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی خراسان جنوبی هم از تخصیص ۷۰ میلیارد تومان اعتبار برای آبرسانی به روستاهای استان خبر داده بود و تاکید کرده بود که از محل این اعتبار تلاش می‌شود مشکل آب ۶۰ روستای استان حل شود.
وي با بيان اينكه در حال حاضر 907 روستاي بالاي 20 خانوار داريم گفته بود: 547 روستا برخوردار، 147 روستای سطح دو، 86 روستای پر برخوردار،31 روستای راكد و 155 روستای فاقد بهرمند از آب روستایی داريم.
بسكابادي ضريب بهرمندي آب روستايی را 72.39 واحد عنوان كرده و گفته بود: ضريب برخورداري باید 92.97 باشد.
به گفته مدير عامل شركت شركت آب و فاضلاب روستايي خراسان جنوبي در حال حاضر 438 روستاي استان با جمعيت 62 هزار 180 نفر با تانكر سيار آبرساني مي شود.
آبرسانی سیار به روستاهای خراسان جنوبی نیازمند تخصیص اعتبار
علی اکبر بسکابادی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی خراسان جنوبی در گفتگو با تابناکگفت: این شرکت برای آبرسانی سیار به روستاها با کمبود اعتبار مواجه است. هم اکنون ۴۶۴ روستای استان با تانکر آبرسانی می‌شود.
وی اظهارکرد: 50 میلیارد ریال از محل اعتبارات سال 94 برای احداث مجتمع‌های آبرسانی استان به این شرکت اختصاص یافته که این میزان اعتبار برای تکمیل 38 مجتمع آبرسانی در دست احداث استان هزینه می‌شود.
بسکابادی با اشاره به خشکسالی‌های چندین ساله استان گفت: بر اثر خشکسالی 41 حلقه چاه و 35 رشته قنات از منابع تحت مدیریت آب و فاضلاب روستایی استان خشک شده است.
وی افزود: خشک شدن یک هزار و 200 رشته قنات و کاهش آبدهی 63.6 درصدی قنات‌ها در سه دهه اخیر موجب شد که روستاییان با مشکلات تامین آب شرب و کشاورزی مواجه شوند و با توجه به این همه کم آبی، مهاجرت روستائیان به شهرها افزایش یافته است.
بیش از ۷۰ درصد روستاها براثر خشکسالی تخلیه شده‌اند
حسین امامی مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان جنوبی هم با بیان اینکه خشکسالی در خراسان جنوبی امری بدیهی شده، گفت: با توجه به بارندگی‌های کم و تبخیر بالا، وضعیت استان به سمت بحران کشیده شده است.
وی با اشاره به اینکه در سال ۹۰ مصرف آب استان یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب بوده است، افزود: در حال حاضر این رقم به یک میلیارد متر مکعب کاهش پیدا کرده است.
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان با تاکید بر اینکه با وجود تمام تلاش‌های صورت گرفته با کنترل حجمی، کسری مخزن در دشت‌های استان به ۱۶۵ میلیون مترمکعب رسیده است، ضمن آن که ۷۰۰ میلیون متر مکعب از آب تجدید شونده استان به سبب خشکسالی تبخیر می‌شود.
وی با بیان اینکه بیش از ۷۰ درصد روستاها تخلیه شده‌اند، گفت: ۴۷ درصد روستاهای خراسان جنوبی نسبت به تمام روستاهای استان هیچ جمعیتی ندارند و به طور کامل خالی از سکنه شده‌اند.
پروژه ترسیب کربن، مانعی برای مهاجرت روستائیان خراسان جنوبی
حبیب الله شریفی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی در گفتگو با تابناک گفت: مشكلات فراواني در اثر خشكسالي ها به استان تحميل شده كه پروژه بین‌المللی ترسیب کربن در روستاهای خراسان جنوبی نیز با هدف ماندگاری مردم در روستاها اجرا شده است.
وی اهداف اجرای پروژه ترسیب کربن را جذب کربن اتمسفری از طریق احیای مناطق بیابانی شده، ارائه مدلی برای افزایش بهره‌وری اراضی مناطق خشک و نیمه خشک و بیابان‌زدایی از طریق احیاء مراتع تخریب یافته با مشارکت مردم معرفی کرد و گفت: اجرای ترسیب کربن بهترین راه‌حل برای جلوگیری از گسترش بیابان‌زایی است که به معیشت مردم هم کمک می‌کند و بهترین راه‌حل برای جلوگیری از گسترش بیابان‌زایی است.
شريفي با اشاره به هدف منطقه‌ای پروژه، تصريح كرد: بهبود وضعیت اجتماعی، اقتصادی جوامع محلی، کاهش فقر و بهبود شاخص توسعه انسانی منطقه و توانمندسازی گروه‌های توسعه از از طریق اجرای پروژه ترسیب کربن است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان، با اشاره به پروژه تعمیم ترسیب کربن، خاطر نشان کرد: با توجه به موفقیت پروژه بین المللی ترسیب کربن در منطقه حسین آباد غیناب شهرستان سربیشه و الگو برداری سایر استان‌های کشور به منظور اجرایی نمودن آن، این پروژه در سال 1392 به منطقه سرچاه عماری شهرستان خوسف نیز تعمیم یافت.
نابودی تدریجی صنعت دامپروری منطقه
دكتر رفیعی‌پور مدیرکل دامپزشکی خراسان جنوبی از دیگر مخاطبان موضوع گزارش بود که با تابناک گفتگو کرد. وی نیز با بیان اینکه یکی از راه‌های اصلی کسب درآمد در زندگی مردم استان خراسان جنوبی دامپروری است، عنوان كرد: با توجه به بی‌رونق بودن بخش صنعت، جمع زیادی از مردم منطقه به پرورش دام بصورت سنتی مشغول بوده، اما پدیده خشکسالی در سالهای اخیر موجب از بین رفتن مراتع فقیر منطقه شده است.
وی نیز تاکید کرد: در 17 سال اخیر بروز پدیده خشکسالی با روند رو به رشد، حرفه دامپروری را تحت الشعاع قرار داده و باعث بروز خسارات و صدمات فراوانی شده است. نبود مراتع، کم آبی چاه‌ها و قنوات، کمبود و گرانی علوفه، گرانی داروهای دامی، عدم حمایت کافی از بخش دامداری نیز هریک عاملی برای نابودی تدریجی صنعت دامپروری منطقه بوده است.
رفیعی‌پور با بیان اینکه گلههای گوسفند و بز در سالهای گذشته 80 درصد زایش داشتهاند که این میزان در حال حاضر رو به کاهش است، بیان کرد: با وجود این مشکلات در حال حاضر برخی دامداران مجبور به فروش گاوهای شیری خود به کمتر از یک سوم قیمت برای استفاده از گوشت آن شده‌اند.
وی با اشاره به اینکه در بخش شترداری نیز متاسفانه شاهد آمارنگران کنندهای هستیم، تصریح کرد: شتر داران با توجه به کمبود آب چاه‌ها، مشکل تامین علوفه و گرانی، مجبور به فروش دام خود حتی به افراد غیر بومی و با چک‌های طولانی مدت شده و متاسفانه حاصل یک عمر تلاش و بیابانگردی خود را به بهای ناچیزی عرضه می‌کنند.
مدیرکل دامپزشکی استان گفت: سوء تغذیه نیز بر روند رشد، زایش و میزان تلفات اثر مشهودی گذاشته و بیشتر دام‌ها به علت کاهش بارندگی و کمبود علوفه تازه یا نامناسب از فقر غذایی رنج می برند.
رفیعی پور افزود: به نظر میرسد در طول سال گذشته، دامداران با مشکلات بیشتر مواجه بوده و اگر مورد حمایت قرار نگیرند، شاهد تاثیرات شدید و نگران‌کننده خشکسالی خواهیم بود.
متاسفانه در خراسان جنوبی در مبحث کم‌آبی و خشكسالی‌های گذشته به صورت مقطعی عمل شده و توجه نشده که استفاده از راهكارهای كوتاه مدت آبرسانی به هیچ وجه كافی نیست.
تامین آب مهمترین اولویت خراسان جنوبی
بحران آب و همچنین تهدید مهاجرت مردم از روستاها به حاشیه شهرها همچنین سبب شد که نمایندگان خراسان جنوبی در مجلس در جریان سفر رئیس جمهور و هیأت دولت به بیرجند در دی ماه سال 93 تأمین آب را مهمترین اولویت استان مطرح کنند که متأسفانه در جریان این سفر مصوبه خاصي و سخنی در خصوص برنامه‌دولت برای انتقال و تأمين آب ملاحظه نشد.
حجت الاسلام عبادی نماینده مردم شهرستان‌های بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی با گله مندی از وزیر نیرو به خاطر ادامه مشکلات تامين آب استان، گفت: وزیر نیرو نباید در پروژه انتقال آب به خراسان جنوبی تعلل کند زیرا کم کاری‌های وزارت نیرو برای ما قابل پذیرش نیست.
در جریال سفر یک‌روزه جهانگیری معاون اول رئیس جمهور در شهریورماه سال گذشته به خراسان جنوبی نیز مهمترین مسئله‌ای که از دولت توسط مسئولین مطالبه شد، تعیین تکلیف برنامه‌انتقال آب به استان بود، چرا که طی سالهای گذشته طرح‌های مختلفی از جمله انتقال آب از سد دوستی مشهد، عمان و خیلج فارس و همچنین دریای خزر مطرح شد که تمام این برنامه‌ها فقط در مرحله حرف و نهایتا مطالعات باقی ماند و هیچ اقدامی که برای مردم مایه امید باشد، صورت نگرفته است.
قنوات خراسان جنوبی نیز دچار کم آبی شدند
یکی از مهمترین منابع تامین آب کشاورزی استان، قنوات هستند که متاسفانه دچار بحران کم آبی مفرط شده‌اند و بنا بر گزارش‌های مسئولین تاکنون بیش از 600 قنات خراسان جنوبی خشک و سطح آبدهی سالانه قنوات نیز کاهشی 40 تا 50 درصدی داشته است.
حجت الاسلام رئیسی تولیت آستان قدس رضوی و نماینده مردم خراسان جنوبی در مجلس خبرگان رهبری در شورای اداری استان که در اردیبهشت‌ماه سال جاری در بیرجند برگزار شد، با تأکید بر اینکه اکنون زمان آزمون و خطا نیست و باید با عزم عملی و دور اندیشی کارها انجام شود، اظهارداشت: باید کارهای ماندگاری برای خراسان جنوبی انجام شود و راهی برای برون رفت از مشکلات و خشکسالی و بحران آب اندیشیده شود.وی در ادامه افزود: درد نبود آب برای خراسان جنوبی کافی است و نباید درد دیگری به آن بیفزاییم.
نابودی برخی از ظرفیت های خاص کشاورزی خراسان جنوبی
در حال حاضر در خراسان جنوبی نزدیک به 500 روستا به صورت تانکر آبرسانی می‌شود که فقط طی سه‌ماهه گذشته بالغ بر دومیلیارد ریال اعتبار در این راستا هزینه شده است که اگر دولت برنامه‌اساسی برای تأمین آب در استان پیاده نکند، شاهد نابودی بسیاری از ظرفیت‌های خاص کشاورزی از جمله زعفران، زرشک و عناب و بسیاری از منابع طبیعی خواهیم بود.
گزارش‌ها
نشان می‌دهد که در اوایل انقلاب 3055 آبادی دارای جمعیت در استان وجود داشته است و
در حال حاضر این تعداد به 1700 روستا کاهش یافته است. هم اکنون نیز 905 روستای بالای
20 خانوار وجود دارد که با مشکلات متعددی روبرو هستند.
مهمترین منبع درآمدی عشایر در حال از بین رفتن است
مسئله دیگر علاوه بر خالی شدن روستاها از سکنه، تهدید کاهش جمعیت عشایری خراسان جنوبی است.در حال حاضر بیش از 15 هزار و 600 نفر از جمعیت استان را عشایر تشکیل می‌دهند که طی این سال‌ها با فقر مراتع روبرو هستند و دامپروری که اصلی‌ترین منبع درآمدی آنان می‌باشد در معرض نابودی قرار دارد.
دومینوی سخت مهاجرت اجباری از روستاها به دلیل خشکسالی به دغدغه اصلی پیرمردها و پیرزن‌ها و همچنین جوانانی تبدیل شده است که باید در غربت با مشکلات زندگی شهری و حاشیه نشینی آن دست و پنجه نرم کنند!! افرادی که سالیان سال در آن مناطق زندگی کرده اند و با اقلیم آن مناطق خو گرفته اند امروز باید از روی اجبار به شهرهای پرجمعیت مهاجرت کنند.
خشکسالی در خراسان جنوبی
انتظار می‌رود دولتمردان علاوه بر اجرای طرح‌های لازم برای جلوگیری از خشکسالی کامل خراسان جنوبی به دنبال ایجاد مشاغل جدید یا به تعبیر امروز(آب مجازی) در بخش روستایی باشند. مطالعات نشان می‌دهد که اگر دولت چنانچه مصمم به حمایت از روستاها باشد می‌تواند با ایجاد بسترهایی همچون خرید تضمینی صنایع دستی و دیگر مشاغل کوچک تولیدی اشتغال پایداری را در روستاها فراهم آورد.
مسئولان امر بهتر است طرح ها و نظراتشان را از روی کاغذ خارج کنند و به آنها جامه عمل بپوشانند چراکه اگر برای این معظل چاره ای اندیشیده نشود، مرزهای ما با خالی شدن سکنه به تهدید جدی برای کشور تبدیل خواهند شد .