طی هفته‌های گذشته پای مشاوران کانادایی برای احیای دریاچه شورابیل به اردبیل باز شده است. مشاورانی که با مجموعه عوامل شهرداری و استانداری اردبیل پشت درهای بسته جلسه گذاشتند و به خبرنگاران اجازه داده نشد در جلسه بررسی وضع و حال یکی از مهم‌ترین سرمایه‌های طبیعی شهر اردبیل حضور یابند.
غریبگی و نامحرم بودن خبرنگاران که به تعبیر استانداری به دلیل تخصصی بودن جلسه بوده در وضعیتی است که سال‌ها داغ شورابیل به دل نویسندگان، شعرا و خبرنگاران متعهد باقی‌مانده و این تالاب هرروز به‌اندازه یک قرن از گذشته خود فاصله می‌گیرد.
زمانی شورابیل آب‌شور داشت و موجب شد نامی برایش انتخاب کنند که حتی کانال‌های عریض و کلفت انتقال آب شیرین نیز نمی‌تواند آن را پاک کند.
زمانی شورابیل گل‌های درمانی در اطراف خود داشت که دوای درد روماتیسم، بیماری‌های مفصل و استخوان‌درد و بیماری‌های پوستی بود.
زمانی شورابیل محل مهاجرت گونه‌های در معرض خطر پرندگان بود. همان‌ها که امروز بنا به عادت به آسمان اردبیل که می‌رسند بویی از خانه و کاشانه موقت خود نمی‌شنوند و همین می‌شود که روز به روز از تعدادشان کاسته می‌شود.
زمانی شورابیل در محدوده شهر اردبیل نبود و از اینجای داستان است که مرگ تدریجی در دریاچه‌ای که طبیعت به اردبیل هدیه کرد به واسطه سود آفرینی و ساخت‌وسازها ذره‌ذره آب شد و شورابیل امروز نه آب‌شور دارد، نه گل درمانی و نه پرندگان مهاجرش در آن احساس امنیت می‌کنند.
تغییر بی‌‌منفعت اقلیم شورابیل
هنوز که هنوز است کسی سر درنیاورده به کدام دلیل منطقی اقلیم شورابیل تغییر یافت. چه شد که آب آن را شیرین کردند و چه شد که چرخه‌های حیاتی آن به‌کل متحول شد و زیان آن‌هم در ابتدا به ساکنان پیرامون دریاچه رسید.
هرچند استفاده از آب دریاچه برای پرورش ماهی و توسعه شهر بهانه‌هایی است که شنیده می‌شود اما محیط‌زیستی‌ها می‌گویند این تالاب در حال مرگ امروز به یک استخر ذخیره آب تنزل پیدا کرده است.
مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان اردبیل که احیای شورابیل را به مشاوران سپرده تا چاره‌ای بیندیشند این دیدگاه که شورابیل صرفاً یک استخر ذخیره آب باشد و حالت زینتی برای شهر محسوب شود را نمی‌پسندد.
نگرانی سید رضا موسوی از آنجا آب می‌خورد که وی بیشتر از پیمانکاران حال و هوای شورابیل را می‌فهمد تا جایی که بهخبرنگار مهرگفت: به‌جای نگاه تزئینی باید برای احیای تالاب اقدام شود.
وی افزود: اکوسیستم این دریاچه با اضافه کردن آب شیرین به‌کل تغییریافته است و این تغییرات تا حدی است که حیات موجودات زنده در این دریاچه مختل شده و به‌عنوان‌مثال گل درمانی این دریاچه به‌صورت کامل از بین رفته است.
مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان که چندان امیدوار به برگشت شورابیل به روز اول خود نیست، معتقد است حال تالاب به حدی وخیم است که برای احیای آن فقط یک روش جواب نمی‌دهد و باید تلفیقی از چند روش به کار گرفته شود.
پنجره اتاق گشوده به تدبیر مثال‌زدنی
شوری آب دریاچه شورابیل و تغییر چرخه حیاتی تمامی موجودات زنده دریاچه به بهای گران پرورش ماهی و توسعه شهر تمام شد و این تغییر چرخه موجب شده برخی موجودات از بین بروند و گونه‌های جدید ازجمله برخی پشه‌ها ساکنان اطراف دریاچه را آزار دهند.
حال تالاب به حدی وخیم است که برای احیای آن فقط یک روش جواب نمی‌دهد و باید تلفیقی از چند روش به کار گرفته شوداین شوری به نظر می‌رسد بازگشت‌پذیر نیست و آنچه اتفاق افتاده مسیر یک‌طرفه‌ای بوده که بی‌توجه به عواقب آن برای سود آفرینی مقطعی به تصویب عقل و منطق مدیران وقت رسیده است.
اما درد شورابیل از جنس دیگری است. نه‌تنها برای احیای آن تدبیر نمی‌شود و سرعت مطالعات محیط‌زیستی‌ها به ماه بعد و ماه بعد و ماه بعد تعویق می‌افتد که شورابیل هرروز چند سانتی‌متر در دایره آپارتمان‌ها و شهرک‌های مسکونی اطراف خود تنگ‌تر می‌شود.
کانال‌های آب نه‌تنها آب آن را تقویت نکرده بلکه قهر طبیعت را می‌توان از کاهش سطح آب دریاچه در پیرامون آن مشاهده کرد. ساخت‌وسازهایی که مشخص نیست بر اساس کدام مطالعات و پیوست‌های زیست‌محیطی مجوز گرفته است این روزها نفس شورابیل را به شماره انداخته و حالا به‌غیراز آب شیرین، فاضلاب انسانی نیز گونه‌های بی‌دفاع گیاهی و جانوری را تهدید می‌کند.
نه‌تنها ساخت‌وسازهای بخش خصوصی بلکه بخش دولتی و دستگاه‌های اجرایی نیز اطراف دریاچه همچنان جریان دارد و یا از زبان مسئولان شنیده می‌شود که برای آن نقشه و برنامه دارند.
حتی در دانشگاه‌های کنار دریاچه همین مدیران اهل مطالعه با دغدغه محیط‌زیست از اینکه پنجره اتاقشان به نمای دریاچه باز می‌شود سرمست‌اند و همچنان توسعه شهر شورابیل را قطره قطره سر می‌کشد.
شهرداری اردبیل که برخلاف جلسه مشترک با مشاور بین‌المللی اخیراً خبرنگاران را برای بازدید از پروژه‌های عمرانی خود برد، ازجمله دستگاه‌های اجرایی است که نقشه‌های طلایی برای شورابیل دارد و می‌خواهد رینگ‌های طلایی به دور آن بکشد و شورابیل را به چشم مسافران بنمایاند.
اما بهای آن نامشخص است. در دیداری که خبرنگاران از پروژه‌های عمرانی شهرداری اردبیل شامل، مسیر پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری به نام مسیر سلامت، اتصال کمربندی، احداث پارکینگ و کمپینگ های دائمی و موقت داشتند، مدیر عمران شهرداری اردبیل از پیوست زیست‌محیطی این پروژه‌ها ابراز بی‌اطلاعی کرد و افزود: شورابیل به‌عنوان یکی از محورهای توسعه شهر اردبیل توسط مدیریت جدید شهرداری انتخاب شده است.
تداوم اجرای پروژه‌هایی که مطالعه می‌شود
این اظهارات که نشان می‌دهد پیوست زیست‌محیطی در اغلب دستگاه‌های عمرانی جنبه تشریفاتی و تزئینی دارد، در وضعیتی طرح می‌شود که نه‌تنها هیچ‌کدام از پروژه‌ها به دلیل نداشتن و یا حداقل بررسی دارا بودن یا نبودن آن متوقف نمانده بلکه شهرداری اردبیل عزم خود را جزم کرده تا دور دریاچه شورابیل حلقه‌های سلامت خود را سفت‌تر کند.
شهردار اردبیل در گفتگو باخبرنگار مهرتأکید کرده است که تمامی پروژه‌ها با لحاظ ضرورت‌های زیست‌محیطی است و حتی این تأکیدات موجب نشده لحظه‌ای مجریان دست نگه دارند و کمی بیندیشند که همین مسیر سلامت تا چه حد تضمین سلامت برای شهروندان است و چه لزومی دارد مسیر پیاده‌روی دور دریاچه شورابیل اجرا شود.
از سویی مشاوران کانادایی به گفته معاون اقتصادی و سرمایه‌گذاری شهرداری اردبیل آمده‌اند تا مطالعاتی که به‌منظور توسعه گردشگری شورابیل در سال ۸۶ با صرف ۸۰۰ میلیون ریال اعتبار انجام شده را بازنگری کنند.
اینکه در هشت سال گذشته این مطالعات کجا بوده و چرا در اختیار رسانه‌ها قرار نگرفته است، خود جای سؤال دارد اما نکته کلیدی آنجا است که به گفته سخاوت شیدا در طرح قبلی ایراداتی وجود دارد ازجمله اینکه جانمایی برخی کاربری‌ها درست نیست و طرح فلسفه مشخصی ندارد و معلوم نیست قرار است انتها و ابتدای آن کجا باشد.
وی افزود: نبود فلسفه و داستان مشخص ایجاد کاربری‌های مختلف ممکن است در درازمدت هم‌جواری برخی کاربری‌ها را با مشکل مواجه سازد و این کاربری‌ها حتی ناقض یکدیگر باشند.
معاون اقتصادی و سرمایه‌گذاری شهرداری اردبیل متذکر شد: درواقع در این مطالعات احصا فلسفه تعریف کاربری‌های مختلف و ارائه طرحی برای تعریف کاربری‌ها مدنظر است.
شیدا بابیان اینکه چند طرح سرمایه‌گذاری نیز در پیرامون دریاچه در حال بررسی است، ابراز امیدواری کرد با پاسخ مشاوران طرح بتوان سرمایه‌گذاران را تعیین تکلیف کرد.
اول تصمیم‌گیری بعد نظرخواهی
در جلسه‌ای که مشاوران کانادایی بررسی‌های اولیه خود را به مسئولان استانی انعکاس داده‌اند، خبری از حضور محیط زیستی ها نبود. بطوریکه مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان در خصوص دعوت از مشاوران کانادایی به اردبیل برای مطالعه توسعه شورابیل ابراز بی‌اطلاعی کرد و گفت ما به این جلسه دعوت نشدیم و حتی نظری هم از ما نخواستند.
درعین‌حال معاون اقتصادی و سرمایه‌گذاری شهرداری اردبیل در پاسخ به اینکه بالاخره در این مطالعات نیازهای زیست‌محیطی دریاچه لحاظ می‌شود یا نه، بهخبرنگار مهرگفت: تمامی طرح‌ها در کمیسیون ماده ۵ بررسی می‌شود که این کمیسیون متشکل از ادارات متولی و مؤثر ازجمله محیط‌زیست است.
اگر طرحی مغایر با ضرورت‌های زیست‌محیطی باشد در اطراف دریاچه شورابیل اجرا نخواهد شدشیدا افزود: پروسه اجرایی که مشاوران طرح ارائه خواهند کرد ۱۰ الی ۱۵ سال زمان می‌برد و این‌طور نیست که در عرض چند ماه به اتمام برسد.
وی بابیان اینکه مطالعات محیط‌زیست به دنبال احیای اکولوژیک دریاچه است و کار ما چیز دیگری است، ادامه داد: بعد از آماده شدن طرح نظر ادارات ازجمله محیط‌زیست اخذ می‌شود.
هرچند شیدا معتقد است اگر طرحی مغایر با ضرورت‌های زیست‌محیطی باشد در اطراف دریاچه اجرا نخواهد شد اما مسئله اصلی این است که آیا اجرا و هزینه کرد پروژه‌ها و بعد آغاز مطالعات حل یک مشکل به‌صورت وارونه نیست؟
آیا این شهامت در دستگاه‌های اجرایی و پیمانکاران وجود دارد که پروژه‌های عمرانی معارض با زیست‌بوم تالاب شورابیل را متوقف کنند و از سود آتیه این پروژه‌ها چشم بپوشند؟
دادستان عمومی و انقلاب اردبیل معتقد است شورابیل امتیاز منحصربه‌فردی برای اردبیل محسوب می‌شود و اگر در شهری مثل قم آمده‌اند دریاچه مصنوعی زده‌اند و دور آن را کلی کاربری گردشگری تعریف کرده‌اند، وضع فعلی شورابیل که کاملاً طبیعی است مقبول و حق این شهر نیست.
تالاب نیمه‌جان شورابیل قبل از اینکه بخواهد به وسایل بازی، هتل‌های پنج ستاره، مراکز تجاری و ساختمان‌های قول آسا تزئین شود نیازمند یک شوک است. شوکی که بتواند وعده‌های شور غرق‌شده در آن را رقیق ساخته و خون تازه‌ای به رگ آن بدواند.
گزارش از: ونوس بهنود
قبل از این قرار بود ساختمان استانداری احیا بشه