گردشگری کارون، فرصت ها و چالش ها؛
رودخانه كارون و شاخه‌هايي كه به آن مي‌ريزد بزرگترين سيستم رودخانه‌اي را در ايران تشكيل داده و منبع اساسي آب و مهمترين جاذبه گردشگري در خوزستان به شمار می‌رود. کارون از جمله رودخانه‌هایی است که چندین نوع زیست در دشت و کوهستان و دریا دارد.
اگر آب كارون به حوضه هاي ديگر منتقل شود هورهاي خوزستان به طور كلي نابود مي‌شوند
رودخانه كارون پرآب‌ترين و طويل‌ترين رود ايران است. طول رودخانه كارون 950 كيلومتر و وسعت حوزه آبريز آن ۶۰ هزار كيلومتر مربع است. شاخه اصلي رودخانه از محل تنگ عقيلي و شاخه دز نيز از جنوب سد دز وارد دشت خوزستان مي‌شوند. دبي و رسوب اين رود سبب توسعه اشکال رودخانه‌اي مثل مخروط افکنه‌هاي شوشتر، دزفول و توسعه دشت سيلابي مسير رودخانه شده است. ارتباط بين اشکال ناشي از فرايندهاي رودخانه کارون نشان مي‌دهد که کانون‌هاي سکونت و استقرار ساختارهاي تمدني گذشته در اين محدوده تابعي از توزيع خاک‌هاي آبرفتي قابل کشت بوده است.
كارون، مهمترين جاذبه گردشگري خوزستان
بهار بیشمی، عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور در گفتوگو با خبرنگار ايسنا، با اشاره به فرصت‌های توسعه گردشگری در حاشیه رودخانه کارون و چالش‌های پیش روي آن گفت: رودخانه كارون مهمترين جاذبه گردشگري در خوزستان به شمار می‌رود.
وي افزود: ایران یک کشور فرهنگی است که تاریخچه فرهنگی آن باعث جذب گردشگر می‌شود و خوزستان با داشتن تاریخچه فرهنگی غنی و تنوع اقلیمی و طبیعت‌گردی، بستر مناسب گردشگری در بخش فرهنگی و اکو توریستی است. سرشاخه‌هاي متعدد رود كارون در قلمروهاي غربي و جنوب غربي استان شامل لردگان، خانميرزا، فلارد، جنوب بازفت و جنوب شهرستان اردل جريان دارند و داراي چندين عنصر ارزشمند تفريحي و گردشگري از جمله آب و هواي مناسب و دلپذير در اكثر فصول سال، نزديكي و دسترسي مناسب به خوزستان از طريق جاده‌هاي آسفالته و وجود جنگل‌هاي نسبتاً متراكم بلوط در حواشي مسيرهاي اصلي است.
عضو کمیته علمی کنفرانس ملی رودخانه کارون ادامه‌داد: اين رودخانه از دره‌هاي شگفت‌انگيزي عبور مي‌كند و در امتداد جريان رود جنگل‌هاي بلوط و كوه‌ها، مناظر بديعي را به‌وجود می‌آورد. چهار رودخانه در دنیا وجود دارند که به رودخانه‌های جوان معروف هستند؛ رودخانه کارون از جمله این رودخانه‌ها است که چندین نوع زیست در دشت و کوهستان و دریا دارد و از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری خوزستان است.
بیشمی اظهاركرد: متاسفانه جاذبه‌های گردشگری در استان خوزستان از جمله رودخانه کارون به مردم دنیا معرفی نشده و از قابلیت‌های استان در بخش گردشگری استفاده نشده است. از سوی دیگر جهت معرفی جاذبه‌های اطراف رودخانه کارون مانند سدها و تفریحگاه‌های طبیعی تاکنون فعالیت‌های آگاه‌سازی با هدف توسعه هدفمند گردشگری انجام نشده است و این موضوع نیاز به بازاریابی و تبلغات گسترده بخش‌خصوصی و دولتی دارد.
وي خاطرنشان‌كرد: در حال حاضر اساسی‌ترین مشکل گردشگری خوزستان، نبودن طرح جامع گردشگری است که ضمانت اجرایی داشته باشد. با نگاهی به طرحی که سال‌ها پیش نوشته شده و تاکنون به اجرا در نیامده، پی می‌بریم که اشکالات اساسی به آن طرح وارد است که نیازمند برطرف شدن است.
مرگ تدریجی زیباترین رودخانه ایران
محمدحسن صالحي، عضو کمیته علمی کنفرانس ملی رودخانه کارون گفت: رودخانه كارون و شاخه‌هايي كه به آن مي‌ريزد بزرگترين سيستم رودخانه‌اي را در ايران تشكيل داده و منبع اساسي آب استان خوزستان است.
وي تصریح‌کرد: افزایش ریزگرد‌ها به عنوان یکی از آثار ديگر كم‌آبي و خشکسالی است. با کاهش پوشش گیاهی، شرایط برای شکل‌گیری گرد و خاک مهیا شده و با توجه به خشکسالی‌های پی در پی، این پدیده افزایش یافته است. از سوی دیگر در سال‌های اخیر عوامل متعددی باعث آلودگی آب این رودخانه شده که از آن جمله می‌توان به الحاق رودخانه‌های شور واقع در این محدوده، زه‌آب‌های كشاورزی و فاضلاب صنایع که مستقیما وارد رودخانه می‌شوند، اشاره کرد.
عضو کمیته علمی کنفرانس ملی رودخانه کارون گفت: با توجه به اين‌كه رسوبات کارون ماهیت رسی و ظرفیت تبادل کاتیونی بالا دارند، قدرت آن‌ها در جذب عناصر آلاینده حاصل از زه‌آب‌های وارد شده به رودخانه بالاست و باعث افزایش غلظت فلزات سنگين در رودخانه کارون بیش از حد مجاز استانداردها می‌شود.
وی ادامه‌داد: پيامد این مساله، آلودگی آب‌های زیرزمینی، محصولات کشاورزی، حیات وحش و در نهایت به مخاطره افتادن سلامت انسان‌هاست. علاوه بر این، اکوسیستم گیاهی و جانوری رودخانه کارون به دلیل آلودگی بیش از حد این رودخانه در حال نابودی است و تنوع گونه‌های گياهي و جانوری این رودخانه در حال انقراض و رو به كاهش است.
صالحی خاطرنشان‌کرد: در نهايت رودخانه كارون نقش بسيار مهمي در فعالیت‌های اقتصادي، كشاورزي، اجتماعي و زيست محيطي استان خوزستان ايفا می‌کند و اكوسيستم پايداري را ايجاد كرده و هرگونه تغییر در این اكوسيستم پايدار، می‌تواند چالشی عمیق را درپی داشته باشد. از این رو نیازمند آن است که مسئولان امر با نگرشی بهتر وضعیت بزرگترین و زیباترین رودخانه ایران را مد نظر قرار دهند.
انتقال آب کارون، حیات هورهای خوزستان را به خطر می‌اندازد
سيدمحمود كاشفي‌پور دزفولی، عضو هيات علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز به خبرنگار ايسنا گفت: اگر آب كارون به حوضه هاي ديگر منتقل شود هورهاي خوزستان به طور كلي نابود مي‌شوند. هورهاي استان در چند سال اخير به دليل كاهش حق‌آبه با خشكسالي مواجه شده و مشكلات زيادي را براي ساكنان محلي ايجاد كرده اند.
وي افزود: يكي از مشكلاتي كه اين روزها افراد محلي هورها را دچار چالش معیشتی كرده، خشك شدن روز به روز هورها و كاهش بهره‌وري آن‌ها است.
كاشفي‌پور دزفولی با اشاره به تبعات نابودي هورهاي خوزستان، اظهاركرد: بر اثر نابودي هورها، ساكنان محلي مشاغل خود را از دست مي دهند و همچنين كاهش محدوده هورها، جريان ذرات ريز را دوباره تكرار مي‌كند و با كوچكترين وزش باد، پديده ريزگردها شدت مي‌گيرد كه نه تنها خوزستان بلكه استانهاي مجاور آن را نيز دچار مشكل مي‌كند. به طور كلي تبعات اجتماعي و زيست محيطي نابودي هورها جبران ناپذير است.
وي بيان كرد: طرح انتقال آب از سرشاخه هاي كارون به فلات مركزي براي خوزستان يك مساله جدي است، چرا كه طرح بزرگ 550 هزار هكتاري مقام معظم رهبري با هزينه هاي فراواني در خوزستان در حال اجرا است که اگر آب نباشد، صرف اين هزينه ها عملا بي‌فايده است.
عضو هيات علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز خاطر نشان كرد: به طور كلي در جريان انتقال آب، يك منطقه آباد و منطقه ديگر به طور اتوماتيك از بين مي‌رود. مساله آب براي خوزستان حياتي است، زيرا زمين‌هاي قابل كشت فراواني در استان داريم كه سرمايه‌گذاري‌هاي فراواني روي آن انجام شده است.
وي بيان كرد: وقتي آب منتقل شود توقعات زيادي در پي آن ايجاد مي شود؛ يعنی منطقه مقصد به طور مستمر به آب نيازمند و جريان انتقال به طور مداوم انجام مي شود.
كاشفي‌پوردزفولی با بيان اين‌كه اراضي كشاورزي فعلی خوزستان با مشكل تامين آب مواجه اند، گفت: به دليل خشكسالي‌ها و كاهش نزولات جوی در چند سال اخير، منابع آبي استان به شدت كاهش يافته است و در شرايط فعلي منابع آبي موجود، اراضي مستعد كشاورزي استان را تامين نمي‌كنند.
کمبود آب و به صدا درآمدن زنگ خطر تنش‌هاي منطقه‌اي و ملي
جعفر مرشدي، عضو کمیته علمی کنفرانس ملی رودخانه کارون به خبرنگار ايسنا گفت: در دوره‌هاي گذشته روند طبيعي رودخانه کارون پراکنش کانون‌هاي انساني و فعاليت‌هاي آن را کنترل و تعادل رودخانه را در بلندمدت حفظ مي‌کرد اما با حرکت در طول زمان اين روند تغيير کرده و الگوي توسعه و کانون‌هاي تمرکز فعاليت‌ها و منابع از مسير اصلي کانال رودخانه فاصله گرفته است که علت آن توسعه تکنولوژي و استفاده از منابع جديد است.
وي عنوان‌كرد: اين مساله روند هزاران ساله الگوي تمدني را به هم زده و مشکلات متعددي را به جامعه تحميل کرده است که از آن جمله مي‌توان به تغيير الگوهاي نيازمندي جوامع، توزيع منابع آب و نهايتا کمبود آب اشاره کرد که زنگ خطر تنش‌هاي آينده منطقه‌اي و ملي را به صدا درآورده است.
مرشدی با اشاره به نقش رودخانه کارون در ايجاد الگوهاي سکونتي و ساختارهاي تمدني دشت خوزستان، تصریح‌کرد: الگوي سکونت گاه‌ها در روي مخروط افکنه‌هاي شوشتر و دزفول به شکل پراکنده و توزيع پخش شده در الگوي بادبزني است. در طول مسير رودخانه از بند قير تا دهانه اروند رود نيز روند استقرار به الگوي خطي تبديل مي‌شود که از تغييرات مسير رود تبعيت مي‌کند. بررسي فاصله سکونتگاه‌هاي اين محدوده نشان مي‌دهد که هرچه از کانال اصلي رودخانه‌ها فاصله گرفته مي‌شود تعداد سکونتگاه‌ها و تاسيسات وابسته به انسان کاسته مي‌شود، به نحوي که بيشترين تمرکز سکونتگاه‌ها تا فاصله 1000 متري از کانال رودخانه مشاهده مي‌شود.
وی یادآورشد: از سوی دیگر هرچه رودخانه به سمت دهانه خليج‌فارس امتداد مي‌يابد از تمرکز و تعداد مراکز سکونتي کاسته مي‌شود. ساختارهاي زمين‌شناسي، اراضي طغياني ناشي از سيلاب‌هاي دوره‌اي، اراضي تحت تاثير جذر و مد، تپه‌هاي ماسه‌اي و زمين‌هاي کويري از محدوده‌هاي دافع سکونت و استقرار فعاليت‌هاي انساني اين محدوده است.
حوضه آبي كرخه در شديدترين دوره خشكسالي به‌سر مي‌برد
هوشنگ حسوني‌زاده، معاون بهره‌برداري سازمان آب و برق خوزستان گفت: حوضه‌هاي آبي استان به دليل كاهش بارشهاي جوي، آورد پاييني دارند و در حال طي دوره خشكسالي هستند و هم‌اكنون حوضه آبی كرخه شديدترين دوره خشكسالي را طي مي‌كند. يكي از دلايل اصلي خشكسالي در استان برداشت‌هاي مكرر آب در بالادست رودخانه‌ها است.
وي خاطرنشان‌كرد: بهينه‌سازي و بهينه‌كردن مصرف آب از موارد مهمي است كه متاسفانه عدم رعايت آن، راندمان آب را پايين آورده است؛ بنابراين بايد براي فرهنگ‌سازي صرفه‌جويي در مصرف آب و استفاده از روش‌هاي آبياري نوين اقدام شود.
حوضه‌ی آبریز کارون و دز نه تنها به عنوان یکی از پرآب‌ترین حوضه‌های آبریز رودخانه‌های کشور محسوب می‌شود، بلکه در مسیر خود تمدن‌های کهنی را به وجود آورده که پس از گذشت ده‌ها قرن، آثار آن محکم و پا برجاست اما این رودخانه طی سال‌های گذشته دچار کمآبی شده و حجم آب آن به یک‌سوم کاهش یافته است. تا زمانی که متولی و بهره‌بردار رودخانه کارون یک ارگان واحد باشد دور از انتظار است كه بتوانند اشکالات خود را مطرح كنند و در جهت احيا و حفظ كارون گام بردارند. لذا ضروري است در سال پيش رو نخستين اقدام مسئولان در جهت حفظ كارون در دستور كار قرار دادن جداسازي متولي از بهره‌بردار اين رودخانه باشد.
احیای کارون در گرو تشکیل سازمانی ملی
سیدحسین فاضلی، مدیر کمیته برگزاری کنفرانس ملی رودخانه کارون در گفتوگو با خبرنگار ايسنا، اظهارکرد: در راستای حفاظت از محیط زیست، حفاظت از رودخانه کارون به عنوان یک سرمایه ملی اصلی غیرقابل انکار است که باید بر اساس اصول منطقی و علمی باشد و در آن از تجارب جهانی استفاده شود.
وی افزود: به خطر افتادن منافع مدعی و مدافع یکی از مهم‌ترین دلایل عدم حمایت صریح و شفاف از رودخانه کارون باشد اما تا زمانی که متولی و بهره‌بردار رودخانه کارون یک ارگان واحد باشد چگونه این ارگان می‌تواند اشکالات خود را مطرح کند؟
مدیر کمیته برگزاری کنفرانس ملی رودخانه کارون خاطرنشان کرد: پیامدها، مخاطرات و تبعات کنونی رودخانه کارون نتیجه غفلت متولی رودخانه کارون از سوی وزارت نیرو بوده و امروز زندگی مردم استان را به مخاطره انداخته است که بارزترین نمونه آن را می توان در سدسازی یافت و اگر این وضعیت ادامه یابد به مخاطره افتادن شدیدتر و درمان وضعیت، مشکل‌تر می‌شود.
وی بیان کرد: باید بهره‌برداران رودخانه کارون از جمله وزارت نیرو جهت هر نوع فعالیت از جمله سدسازی مجوز لازم را از سازمان ملی متولی بگیرد و در صورت تایید سازمان مذکور، طرح اجرایی شود. از این طریق تبعیت از فرمایشات مقام معظم رهبری و اجرایی‌کردن دستورات ریاست جمهوری در راستای حفاظت از محیط زیست، امری عملی و ممکن است در غیر این صورت، حفاظت از محیط زیست عملی نمی‌شود و وضعیت موجود باقی خواهد ماند.
فاضلی گفت: با توجه به این‌که سازمان ملی متولی رودخانه کارون، هیچ نفع و مصلحت سازمانی در رودخانه ندارد، می‌تواند گزارش‌های شفافی از عملکرد بهره‌برداران رودخانه در مقاطع زمانی مختلف جهت اطلاع مردم، پژوهشگران و دانشگاهیان ارایه کند تا وضعیت رودخانه کارون برای همه ملموس‌تر باشد.
كارون، مهمترين جاذبه گردشگري خوزستان
بهار بیشمی، عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور در گفتوگو با خبرنگار ايسنا، با اشاره به فرصت‌های توسعه گردشگری در حاشیه رودخانه کارون و چالش‌های پیش روي آن گفت: رودخانه كارون مهمترين جاذبه گردشگري در خوزستان به شمار می‌رود.
وي افزود: ایران یک کشور فرهنگی است که تاریخچه فرهنگی آن باعث جذب گردشگر می‌شود و خوزستان با داشتن تاریخچه فرهنگی غنی و تنوع اقلیمی و طبیعت‌گردی، بستر مناسب گردشگری در بخش فرهنگی و اکو توریستی است. سرشاخه‌هاي متعدد رود كارون در قلمروهاي غربي و جنوب غربي استان شامل لردگان، خانميرزا، فلارد، جنوب بازفت و جنوب شهرستان اردل جريان دارند و داراي چندين عنصر ارزشمند تفريحي و گردشگري از جمله آب و هواي مناسب و دلپذير در اكثر فصول سال، نزديكي و دسترسي مناسب به خوزستان از طريق جاده‌هاي آسفالته و وجود جنگل‌هاي نسبتاً متراكم بلوط در حواشي مسيرهاي اصلي است.
عضو کمیته علمی کنفرانس ملی رودخانه کارون ادامه‌داد: اين رودخانه از دره‌هاي شگفت‌انگيزي عبور مي‌كند و در امتداد جريان رود جنگل‌هاي بلوط و كوه‌ها، مناظر بديعي را به‌وجود می‌آورد. چهار رودخانه در دنیا وجود دارند که به رودخانه‌های جوان معروف هستند؛ رودخانه کارون از جمله این رودخانه‌ها است که چندین نوع زیست در دشت و کوهستان و دریا دارد و از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری خوزستان است.
بیشمی اظهاركرد: متاسفانه جاذبه‌های گردشگری در استان خوزستان از جمله رودخانه کارون به مردم دنیا معرفی نشده و از قابلیت‌های استان در بخش گردشگری استفاده نشده است. از سوی دیگر جهت معرفی جاذبه‌های اطراف رودخانه کارون مانند سدها و تفریحگاه‌های طبیعی تاکنون فعالیت‌های آگاه‌سازی با هدف توسعه هدفمند گردشگری انجام نشده است و این موضوع نیاز به بازاریابی و تبلغات گسترده بخش‌خصوصی و دولتی دارد.
وي خاطرنشان‌كرد: در حال حاضر اساسی‌ترین مشکل گردشگری خوزستان، نبودن طرح جامع گردشگری است که ضمانت اجرایی داشته باشد. با نگاهی به طرحی که سال‌ها پیش نوشته شده و تاکنون به اجرا در نیامده، پی می‌بریم که اشکالات اساسی به آن طرح وارد است که نیازمند برطرف شدن است.
مرگ تدریجی زیباترین رودخانه ایران
محمدحسن صالحي، عضو کمیته علمی کنفرانس ملی رودخانه کارون گفت: رودخانه كارون و شاخه‌هايي كه به آن مي‌ريزد بزرگترين سيستم رودخانه‌اي را در ايران تشكيل داده و منبع اساسي آب استان خوزستان است.
وي تصریح‌کرد: افزایش ریزگرد‌ها به عنوان یکی از آثار ديگر كم‌آبي و خشکسالی است. با کاهش پوشش گیاهی، شرایط برای شکل‌گیری گرد و خاک مهیا شده و با توجه به خشکسالی‌های پی در پی، این پدیده افزایش یافته است. از سوی دیگر در سال‌های اخیر عوامل متعددی باعث آلودگی آب این رودخانه شده که از آن جمله می‌توان به الحاق رودخانه‌های شور واقع در این محدوده، زه‌آب‌های كشاورزی و فاضلاب صنایع که مستقیما وارد رودخانه می‌شوند، اشاره کرد.
عضو کمیته علمی کنفرانس ملی رودخانه کارون گفت: با توجه به اين‌كه رسوبات کارون ماهیت رسی و ظرفیت تبادل کاتیونی بالا دارند، قدرت آن‌ها در جذب عناصر آلاینده حاصل از زه‌آب‌های وارد شده به رودخانه بالاست و باعث افزایش غلظت فلزات سنگين در رودخانه کارون بیش از حد مجاز استانداردها می‌شود.
وی ادامه‌داد: پيامد این مساله، آلودگی آب‌های زیرزمینی، محصولات کشاورزی، حیات وحش و در نهایت به مخاطره افتادن سلامت انسان‌هاست. علاوه بر این، اکوسیستم گیاهی و جانوری رودخانه کارون به دلیل آلودگی بیش از حد این رودخانه در حال نابودی است و تنوع گونه‌های گياهي و جانوری این رودخانه در حال انقراض و رو به كاهش است.
صالحی خاطرنشان‌کرد: در نهايت رودخانه كارون نقش بسيار مهمي در فعالیت‌های اقتصادي، كشاورزي، اجتماعي و زيست محيطي استان خوزستان ايفا می‌کند و اكوسيستم پايداري را ايجاد كرده و هرگونه تغییر در این اكوسيستم پايدار، می‌تواند چالشی عمیق را درپی داشته باشد. از این رو نیازمند آن است که مسئولان امر با نگرشی بهتر وضعیت بزرگترین و زیباترین رودخانه ایران را مد نظر قرار دهند.
انتقال آب کارون، حیات هورهای خوزستان را به خطر می‌اندازد
سيدمحمود كاشفي‌پور دزفولی، عضو هيات علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز به خبرنگار ايسنا گفت: اگر آب كارون به حوضه هاي ديگر منتقل شود هورهاي خوزستان به طور كلي نابود مي‌شوند. هورهاي استان در چند سال اخير به دليل كاهش حق‌آبه با خشكسالي مواجه شده و مشكلات زيادي را براي ساكنان محلي ايجاد كرده اند.
وي افزود: يكي از مشكلاتي كه اين روزها افراد محلي هورها را دچار چالش معیشتی كرده، خشك شدن روز به روز هورها و كاهش بهره‌وري آن‌ها است.
كاشفي‌پور دزفولی با اشاره به تبعات نابودي هورهاي خوزستان، اظهاركرد: بر اثر نابودي هورها، ساكنان محلي مشاغل خود را از دست مي دهند و همچنين كاهش محدوده هورها، جريان ذرات ريز را دوباره تكرار مي‌كند و با كوچكترين وزش باد، پديده ريزگردها شدت مي‌گيرد كه نه تنها خوزستان بلكه استانهاي مجاور آن را نيز دچار مشكل مي‌كند. به طور كلي تبعات اجتماعي و زيست محيطي نابودي هورها جبران ناپذير است.
وي بيان كرد: طرح انتقال آب از سرشاخه هاي كارون به فلات مركزي براي خوزستان يك مساله جدي است، چرا كه طرح بزرگ 550 هزار هكتاري مقام معظم رهبري با هزينه هاي فراواني در خوزستان در حال اجرا است که اگر آب نباشد، صرف اين هزينه ها عملا بي‌فايده است.
عضو هيات علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز خاطر نشان كرد: به طور كلي در جريان انتقال آب، يك منطقه آباد و منطقه ديگر به طور اتوماتيك از بين مي‌رود. مساله آب براي خوزستان حياتي است، زيرا زمين‌هاي قابل كشت فراواني در استان داريم كه سرمايه‌گذاري‌هاي فراواني روي آن انجام شده است.
وي بيان كرد: وقتي آب منتقل شود توقعات زيادي در پي آن ايجاد مي شود؛ يعنی منطقه مقصد به طور مستمر به آب نيازمند و جريان انتقال به طور مداوم انجام مي شود.
كاشفي‌پوردزفولی با بيان اين‌كه اراضي كشاورزي فعلی خوزستان با مشكل تامين آب مواجه اند، گفت: به دليل خشكسالي‌ها و كاهش نزولات جوی در چند سال اخير، منابع آبي استان به شدت كاهش يافته است و در شرايط فعلي منابع آبي موجود، اراضي مستعد كشاورزي استان را تامين نمي‌كنند.
کمبود آب و به صدا درآمدن زنگ خطر تنش‌هاي منطقه‌اي و ملي
جعفر مرشدي، عضو کمیته علمی کنفرانس ملی رودخانه کارون به خبرنگار ايسنا گفت: در دوره‌هاي گذشته روند طبيعي رودخانه کارون پراکنش کانون‌هاي انساني و فعاليت‌هاي آن را کنترل و تعادل رودخانه را در بلندمدت حفظ مي‌کرد اما با حرکت در طول زمان اين روند تغيير کرده و الگوي توسعه و کانون‌هاي تمرکز فعاليت‌ها و منابع از مسير اصلي کانال رودخانه فاصله گرفته است که علت آن توسعه تکنولوژي و استفاده از منابع جديد است.
وي عنوان‌كرد: اين مساله روند هزاران ساله الگوي تمدني را به هم زده و مشکلات متعددي را به جامعه تحميل کرده است که از آن جمله مي‌توان به تغيير الگوهاي نيازمندي جوامع، توزيع منابع آب و نهايتا کمبود آب اشاره کرد که زنگ خطر تنش‌هاي آينده منطقه‌اي و ملي را به صدا درآورده است.
مرشدی با اشاره به نقش رودخانه کارون در ايجاد الگوهاي سکونتي و ساختارهاي تمدني دشت خوزستان، تصریح‌کرد: الگوي سکونت گاه‌ها در روي مخروط افکنه‌هاي شوشتر و دزفول به شکل پراکنده و توزيع پخش شده در الگوي بادبزني است. در طول مسير رودخانه از بند قير تا دهانه اروند رود نيز روند استقرار به الگوي خطي تبديل مي‌شود که از تغييرات مسير رود تبعيت مي‌کند. بررسي فاصله سکونتگاه‌هاي اين محدوده نشان مي‌دهد که هرچه از کانال اصلي رودخانه‌ها فاصله گرفته مي‌شود تعداد سکونتگاه‌ها و تاسيسات وابسته به انسان کاسته مي‌شود، به نحوي که بيشترين تمرکز سکونتگاه‌ها تا فاصله 1000 متري از کانال رودخانه مشاهده مي‌شود.
وی یادآورشد: از سوی دیگر هرچه رودخانه به سمت دهانه خليج‌فارس امتداد مي‌يابد از تمرکز و تعداد مراکز سکونتي کاسته مي‌شود. ساختارهاي زمين‌شناسي، اراضي طغياني ناشي از سيلاب‌هاي دوره‌اي، اراضي تحت تاثير جذر و مد، تپه‌هاي ماسه‌اي و زمين‌هاي کويري از محدوده‌هاي دافع سکونت و استقرار فعاليت‌هاي انساني اين محدوده است.
حوضه آبي كرخه در شديدترين دوره خشكسالي به‌سر مي‌برد
هوشنگ حسوني‌زاده، معاون بهره‌برداري سازمان آب و برق خوزستان گفت: حوضه‌هاي آبي استان به دليل كاهش بارشهاي جوي، آورد پاييني دارند و در حال طي دوره خشكسالي هستند و هم‌اكنون حوضه آبی كرخه شديدترين دوره خشكسالي را طي مي‌كند. يكي از دلايل اصلي خشكسالي در استان برداشت‌هاي مكرر آب در بالادست رودخانه‌ها است.
وي خاطرنشان‌كرد: بهينه‌سازي و بهينه‌كردن مصرف آب از موارد مهمي است كه متاسفانه عدم رعايت آن، راندمان آب را پايين آورده است؛ بنابراين بايد براي فرهنگ‌سازي صرفه‌جويي در مصرف آب و استفاده از روش‌هاي آبياري نوين اقدام شود.
حوضه‌ی آبریز کارون و دز نه تنها به عنوان یکی از پرآب‌ترین حوضه‌های آبریز رودخانه‌های کشور محسوب می‌شود، بلکه در مسیر خود تمدن‌های کهنی را به وجود آورده که پس از گذشت ده‌ها قرن، آثار آن محکم و پا برجاست اما این رودخانه طی سال‌های گذشته دچار کمآبی شده و حجم آب آن به یک‌سوم کاهش یافته است. تا زمانی که متولی و بهره‌بردار رودخانه کارون یک ارگان واحد باشد دور از انتظار است كه بتوانند اشکالات خود را مطرح كنند و در جهت احيا و حفظ كارون گام بردارند. لذا ضروري است در سال پيش رو نخستين اقدام مسئولان در جهت حفظ كارون در دستور كار قرار دادن جداسازي متولي از بهره‌بردار اين رودخانه باشد.
احیای کارون در گرو تشکیل سازمانی ملی
سیدحسین فاضلی، مدیر کمیته برگزاری کنفرانس ملی رودخانه کارون در گفتوگو با خبرنگار ايسنا، اظهارکرد: در راستای حفاظت از محیط زیست، حفاظت از رودخانه کارون به عنوان یک سرمایه ملی اصلی غیرقابل انکار است که باید بر اساس اصول منطقی و علمی باشد و در آن از تجارب جهانی استفاده شود.
وی افزود: به خطر افتادن منافع مدعی و مدافع یکی از مهم‌ترین دلایل عدم حمایت صریح و شفاف از رودخانه کارون باشد اما تا زمانی که متولی و بهره‌بردار رودخانه کارون یک ارگان واحد باشد چگونه این ارگان می‌تواند اشکالات خود را مطرح کند؟
مدیر کمیته برگزاری کنفرانس ملی رودخانه کارون خاطرنشان کرد: پیامدها، مخاطرات و تبعات کنونی رودخانه کارون نتیجه غفلت متولی رودخانه کارون از سوی وزارت نیرو بوده و امروز زندگی مردم استان را به مخاطره انداخته است که بارزترین نمونه آن را می توان در سدسازی یافت و اگر این وضعیت ادامه یابد به مخاطره افتادن شدیدتر و درمان وضعیت، مشکل‌تر می‌شود.
وی بیان کرد: باید بهره‌برداران رودخانه کارون از جمله وزارت نیرو جهت هر نوع فعالیت از جمله سدسازی مجوز لازم را از سازمان ملی متولی بگیرد و در صورت تایید سازمان مذکور، طرح اجرایی شود. از این طریق تبعیت از فرمایشات مقام معظم رهبری و اجرایی‌کردن دستورات ریاست جمهوری در راستای حفاظت از محیط زیست، امری عملی و ممکن است در غیر این صورت، حفاظت از محیط زیست عملی نمی‌شود و وضعیت موجود باقی خواهد ماند.
فاضلی گفت: با توجه به این‌که سازمان ملی متولی رودخانه کارون، هیچ نفع و مصلحت سازمانی در رودخانه ندارد، می‌تواند گزارش‌های شفافی از عملکرد بهره‌برداران رودخانه در مقاطع زمانی مختلف جهت اطلاع مردم، پژوهشگران و دانشگاهیان ارایه کند تا وضعیت رودخانه کارون برای همه ملموس‌تر باشد.
منبع: ایسنا
